10-րդ (Ժ.) Ընդհ. ժողով, Փարիզ, 1924-25

ՀՅԴ տասերորդ ընդհանուր ժողովը տեղի է ունեցել 1924 թվականի նոյեմբերի 17-ից մինչև 1925 թվականի հունվարի 17-ը՝ Փարիզում, Ֆրանսիա:

Քաղաքական աննպաստ դէպքերի հետեւանքով հինգ տարի է, որ Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը յարմարութիւն չէր ունեցել գումարել իր հերթական Ընդհանուր ժողովը:

Վերջին 9րդ Ընդհանուր ժողովը տեղի էր ունեցել Երեւանում, 1919 թ. Հոկտեմբերին, երբ տակաւին կանգուն էր Հայաստանի հանրապետութիւնը, երբ մեր ժողովուրդը անհամբեր սպասում էր Հայկական Հարցի վերջնական լուծման, երբ հայ քաղաքական միտքը դեռ ունէր յաղթողի հոգեբանութիւն, եւ մեր կուսակցութեան առջեւ բացւած էին գործունէութեան յափշտակիչ հորիզոններ: Մենք պատրաստւում էինք փակելու քաղաքական պայքարի առաջին շրջանը եւ անցնելու յաջորդին՝ պետական ստեղծագործութեան եւ ընտեսական շինարարութեան: Ոգեւորութեան, յոյսի եւ անսահման լաւատեսութեան օրեր էին դրանք…

Հ. Յ. Դաշնակցութեան 10րդ Ընդհանուր ժողովը մի իրական մանրանկար էր այլազան երկինքների ներքեւ ապրող հայ աշխատաւորութեան: Պատգամաւորներ էին եկել Երկրից, Պարսկաստանից, Սիւրիայից, Եգիպտոսից, Յունաստանից, Բալկաններից, Ամերիկայից եւայլն: Օրակարգը կազմւած էր բազմակողմանի ու ճոխ: Հաւաքւած էր առատ նիւթ: Պատրաստւած էին ընդարձակ զեկուցումներ եւ մանրազնին լուսաբանութիւններ՝ քղաաքկաան, հաշւական, դատական, կազմակերպական ու ծրագրային ահրցերի մասին: Այդ ընդհանուր ժողովը քաղաքական կուսակցութեան սովորական համագումար չէր սոսկ, այլ մի տեսալ պարլամենտ: Նա զբաղւեց ո՛չ միայն զուտ կուսակցական հարցերով, այլեւ իր անդամների եւ մարմինների կատարած պետական աշխատանքի քննութեամբ:

Առաջին եւ հիմնական հարցը, որով զբաղւեց Ընդհանուր ժողովը, բնականաբար, պէտք է լինէր կուսակցութեան քաղաքական իդէալի ձեւակերպումը եւ յետագայ քաղաքականութեան որոշումը – ուրիշ խօսքով «Անկախ եւ Միացեալ Հայաստան»ի պահանջի վերագնահատութիւնը: Այս մասին ներկայացւեցին մի շարք զեկուցումներ, որոնք հանգամանօրէն քննութեան էին ենթարկում հարցը, եւ մի քանի նիստ տեւած վիճաբանութիւններից յետոյ, ժողովը միաձայնութեամբ վճռեց թէ այսուհետեւ եւս՝

«Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը կը շարունակէ մնալ Անկախ եւ Միացեալ Հայաստանի տեսակէտին վրա:
Անկախ Հայաստանի ստեղծումովը պիտի միանան ու ամբողջանան մեր հայրենիքին երկու գլխաւոր հատւածներուն – ռուսահայ եւ թրքահայ – հողերը այն սահմաններով, որ անհրաժեշտ են մեր երկիրը քաղաքականօրէն կենսունակ միաւոր մը դարձնելու եւ այսպէսով ապահովելու հայ ժողովրդի ֆիզիքական գոյութիւնն ու անոր տնտեսական եւ մշակութային բարգաւաճումը»:

Ս.Վրացեան
«ԴՐՕՇԱԿ»
Յուլիս 1925-Թիւ 1 (243)