ՀՅԴ երեսունչորրորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 2022 թուականի Փետրուար 28-9 Մարտ, Դիլիջան, Հայաստանի Հանրապետութիւն:
Աշխարհի շուրջ 30 երկիրներէ ժամանած 100 պատգամաւորներ քննարկեցին և արժևորեցին համահայկական կառոյցի հաշուետու ժամանակաշրջանի գործունէութիւնը, ուղենշեցին ՀՅԴ յառաջիկայ քառամեակի ռազմավարութիւնը՝ որդեգրելով քաղաքական գործունէութեան առաջնահերթութիւններն ու հիմնական ուղղութիւնները։
Ժողովը արձանագրեց, որ.
•Ողջ հայութիւնը, Հայաստանի եւ Արցախի հանրապետութիւնները, յայտնուած են մեր նորագոյն պատմութեան ճակատագրական փուլի մը մէջ, որ աննախադէպ սպառնալիքներ ստեղծած է Հայաստանի ինքնիշխանութեան եւ անվտանգութեան համար։
•ՀՀ իշխանութիւններու որդեգրած ապազգային քաղաքականութիւնը, արտաքին եւ ներքին ճակատներու վրայ յառաջացած մարտահրաւէրներուն անհամարժէք արձագանգն ու սխալ գործողութիւնները յանգեցուցած են 44-օրեայ աղէտալի և կորստաբեր պատերազմի՝ Հայաստանի եւ Արցախի Հանրապետութիւններուն համար ստեղծելով լինելիութեան վտանգ։
•ՀՀ իշխանութիւնները խորացուցած են ներազգային պառակտումներն ու ջրբաժանները, որոնք կ’ուղեկցուին քաղաքական հետապնդումներով, բանտարկութիւններով եւ ճնշումներով։ Փլուզուած է Հայաստանի անվտանգային ողջ համակարգը, կը կազմաքանդուին պետական և ժողովրդավարական կառոյցները։
•Սփիւռքը բազմաթիւ աշխարհաքաղաքական, տնտեսական, ընկերային պայմաններով թելադրուած, համազգային պառակտման եւ յատկապէս 44-օրեայ պատերազմի պարտութենէն եւ յետպատերազմեան զարգացումներէն ետք կը գտնուի յուսալքութեան, ահռելի դժուարութիւններ յաղթահարելու եւ ելքերու փնտռտուքի փուլին մէջ, զոր պէտք է հունաւորել ու արդիւնաւորել։
•Տարածաշրջանէն ներս աշխոյժացած է թուրք-ադրբէյջանական երկեակը, իսկ Հայաստանի իշխանութիւնները դադրած են Արցախի Հանրապետութեան և արցախահայութեան անվտանգութեան երաշխաւորը ըլլալէ։
ՀՅԴ 34-րդ Ընդհանուր Ժողովը հաստատեց, որ.
•Ստեղծուած իրավիճակը և հայկական զոյգ պետութիւններու վտանգուած հեռանկարը կարելի է բեկել հայ ժողովուրդի վճռական կամքով, Հայաստան-Սփիւռք-Արցախ եռամիասնական ներուժով։
•Հայութեան ներուժի, ազգային արժէքներու նահանջի պայմաններու տակ Դաշնակցութիւնը պարտաւոր է ստանձնել ազգային նպատակներ բանաձևողի, ապազգային իշխանութիւնները երկրի ղեկավարումէն հեռացնելու գործընթացի որոշիչ դերակատարութիւնը։
•Սփիւռքը իբրեւ գլխաւորաբար Հայոց Ցեղասպանութեան ծնունդ, Արեւմտահայաստանի կորուստի արդիւնք եւ արեւմտահայերէնի պահպանման կռուան՝ ռազմավարական նշանակութիւն ունի հայութեան մղած պայքարին համար: Անհրաժեշտ է նոր աւիւն ներարկել Սփիւռքի կազմակերպման գործի եւ համահայկական քաղաքական նպատակներու իրականացման պայքարին։
•Հայաստանի եւ Թուրքիոյ միջեւ յարաբերութիւններու հնարաւոր հաստատումը չի կրնար ըլլալ ի հաշիւ Հայաստանի, Արցախի եւ համայն հայութեան իրաւական եւ անժամանցելի իրաւունքներուն:
•Արցախի մէջ ստեղծուած նոր կացութիւնը անհրաժեշտութիւն կը յառաջացնէ պայքարի նոր մօտեցումներու եւ ռազմավարութեան որդեգրման՝ մեկնակէտ ունենալով արցախահայութեան ինքնորոշման իրաւունքի լիարժէք իրացումը։
•ՀՅԴ-ն իր ողջ ներուժով, համահայկական կառոյցի կարողականութեամբ և նուիրումով ձեռնամուխ պիտի ըլլայ Հայաստանի և Արցախի Հանրապետութիւններու անվտանգութեան, տարածքային ամբողջականութեան, ինքնիշխանութեան, կայունութեան ու զարգացման ապահովման եւ ժողովրդի կենսամակարդակի բարձրացման ու ընկերային արդարութեան հաստատման աշխատանքներուն։
•ՀՅԴ-ն հաւատարիմ Հայ Դատի պայքարին՝ հանդէս պիտի գայ որեւէ գործընթացի դէմ, որ կը հակասէ 1990 թ. Օգոստոս 23-ին ընդունուած ՀՀ Անկախութեան եւ Հայոց Ցեղասպանութեան 100-ամեակին հրապարկուած Համահայկական Հռչակագրերուն։
•Ապազգային քաղաքականութիւն վարող և երկրին ծանր կորուստներ պատճառած իշխանութիւններու հեռացումը առաջնահերթ օրակարգ է և կուսակցութիւնը պիտի շարունակէ ընդլայնել հունաւորուող ազգային դիմադրութեան շարժումը:
ՀՅԴ-ն իր համահայկական կառոյցով եւ համակիրներու աջակցութեամբ վճռական է իրականացնելու որդեգրած ուղեգիծն ու ռազմավարութիւնը։
ՀՅԴ 34-րդ Ընդհանուր ժողով
8 Մարտ, 2022
-Այցելութիւն Եռաբլուր՝ ՀՅԴ Ընդհանուր ժողովի նախօրեակին
-Տեղի ունեցաւ ՀՅԴ 34-րդ Ընդհանուր Ժողովի պաշտօնական բացումը
-ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցիչ Յակոբ Տէր Խաչատուրեանի ելոյթը
-ՀՅԴ Հայաստանի Գերագոյն մարմնի ներկայացուցիչ Իշխան Սաղաթելեանի ելոյթը
-Ամերիկահայ բարերար Մայք Սարեանը յաջողություն մաղթած է ՀՅԴ 34-րդ Ընդհանուր Ժողովի աշխատանքներուն
-Դաշնակցութիւնը ուժեղ է իր աջակիցներով. Յակոբ Տէր Խաչատուրեան
-ՀՅԴ 34-րդ Ընդհանուր Ժողովը աւարտեց իր աշխատանքները
-ՀՅԴ 34-րդ Ընդհանուր Ժողովի յայտարարութիւնը
-Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը ընդունեց ՀՅԴ նորընտիր Բիւրոյի անդամներուն
ՀՅԴ երեսուներրորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 2019 թուականի Յունուար 16-24, Սեփանակերտ, Արցախի Հանրապետութիւն:
ՀՅԴ 33-րդ Ընդհանուրժողովը արձանագրելով, որ`
-Անցնող քառամեակում կուսակցութիւնը, հարազատ մնալով իր ռազմավարական սկզբունքներին, մշտապէս գործունէութեան առանցքում է պահել հայ ժողովրդի իրաւունքների պաշտպանութեան, Հայաստանի պետականութեան ամրապնդման, երկրի կայունութեան եւ անվտանգութեան հարցերը.
-Վերահաստատում է Արցախի հիմնահարցի վերաբերեալ նախապէս յայտարարուած դիրքորոշումները.
-Հայկական աշխարհը, իր բաղադրիչ մասերով` Հայրենիք եւ Սփիւռք, որպէս մէկ միասնական ամբողջութիւն, այն ուժն է, որը կարող է մրցակցային առաւելութիւններ ապահովել ժամանակակից աշխարհում.
-Ապրիլեան համաժողովրդական շարժման արդիւնքում ապագայի նկատմամբ ոգեւորութեան եւ յոյսի նոր ալիք է բարձրացել, որի ճիշդ հունաւորումը կարող է ապահովել Հայաստանի եւ հայութեան յետագայ առաջընթացը.
-Առաջիկայ ժամանակահատուածում ՀՅ Դաշնակցութիւնը գործելու է ներքաղաքական եւ արագ փոփոխուող աշխարհաքաղաքական նոր իրողութիւնների պայմաններում.
-Հայկական Սփիւռքի կազմակերպման եւ զարգացման գործը շարունակում է մնալ ՀՅԴ համահայկական ռազմավարութեան էական բաղադրիչներից մէկը.
-ՀՅԴ-ն հաւատարիմ է հայութեան Պահանջատիրութեանն ու անժամանցելի իրաւունքների վերականգնմանը.
Յայտարարում է`
Իբրեւ արտախորհրդարանական քաղաքական ուժ, ազգային ուղեգծին ու ընկերվարական իր գաղափարախօսութեանը հաւատարիմ, Դաշնակցութիւնը շարունակելու է իր մշտանորոգ ընթացքը, նպատակ ունենալով կերտել ազատութեան, արդարութեան եւ համերաշխութեան հիմնարար սկզբունքների վրայ հիմնուած իրաւական, ժողովրդավարական եւ սոցիալական պետութիւն:
-Հաւատարիմ է մնալու «զարգանալ` չզիջելով» սկզբունքին, թոյլ չտալով որեւէ շեղում ազգային ուղեգծից ու նպատակադրումներից.
-կողմնակից է Հայաստանի բազմաբեւեռ, փոխլրացնող արտաքին քաղաքականութեանը.
-որակական նոր թափ է հաղորդելու Հայ դատի պայքարին.
-շարունակելու է աջակցել ջաւախահայութեան իրաւունքների պաշտպանութեանը.
-վճռականօրէն հակազդելու է ներազգային պառակտումների ցանկացած փորձի.
-հանդէս է գալու հայութեան ազգային, հոգեւոր հաստատութիւնների եւ արժէքների պաշտպանութեան յանձնառութեամբ.
-խրախուսելու է տարբեր հարթակներում կանանց առաւել շօշափելի ներկայութիւնը:
Առ այդ, Հայ յեղափոխական դաշնակցութիւնը կոչ է ուղղում աշխարհասփիւռ իր շարքերին, համակիրներին եւ ուղեկից կառոյցներին` համախմբուելու հայութեան ու Մայր հայրենիքի կենսական շահերի շուրջ` յանուն Ազատ, Անկախ եւ Միացեալ Հայաստնի կերտման:
Հ.Յ.Դ. 33-րդ Ընդհանուր Ժողով
25.01.2019 թ
-Մեկնարկել է ՀՅԴ 33-րդ Ընդհանուր ժողովը
-Բակո Սահակյանն ուղերձ է հղել ՀՅԴ Ընդհանուր ժողովի մասնակիցներին
-Արցախի Թեմի Առաջնորդ Պարգեւ արքեպիսկոպոս Մարտիրոսեանի ելոյթը ժողովի բացման ժամանակ
-ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցիչ Հրանդ Մարգարեանի ելոյթը ժողովի բացման ժամանակ
-Ընդհանուր Ժողովի մասնակիցները հարգանքի տուրք են մատուցել Եղբայրական գերեզմանոցում
-Հ.Յ.Դ. 33-րդ Ընդհանուր Ժողովի օրակարգը
-ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի ուղերձը ՀՅԴ 33-րդ Ընդհանուր ժողովին
-ՀՅԴ Ընդհանուր ժողովի մասնակիցները հանդիպեցան Արցախի նախագահ Բակո Սակահեանի հետ
ՀՅԴ երեսուներկրորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 2015 թուականի Յունուար 16-24, Դիլիջան, Հայաստանի Հանրապետութիւն:
Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան 32-րդ Ընդհանուր ժողովը գումարուեցաւ Դիլիջանի մէջ, 16-24 Յունուար 2015-ին։ Ժողովին մասնակցեցան կուսակցութեան կազմակերպական շրջաններու պատգամաւորներ եւ խորհրդակցական ձայնով հրաւիրեալներ։
Ժողովը քննարկեց եւ արժեւորեց կուսակցութեան անցնող հաշուետու ժամանակաշրջանի գործունէութիւնը, ձեռքբերումներն ու բացթողումները, ապա լրամշակման ենթարկեց յառաջիկայ քառամեակին համար Հ.Յ.Դ. քաղաքական ուղեգիծն ու ռազմավարութիւնը եւ արտաքին ու ներազգային ճակատներու վրայ գործունէութիւնն ու դիրքորոշումները, իր համահայկական եւ Հայաստանակեդրոն աշխարհահայեացքի հիման վրայ։
Ժողովը արձանագրեց որ՝
ա) Հայաստանն ու հայութիւնը կը դիմագրաւեն լուրջ մարտահրաւէրներ Հայաստանի եւ Արցախի անկախ հանրապետութիւնները ամրապնդելու, արդիւնաւէտ կառավարում ապահովելու, համահաւաք ուժերով գործելու, մեր ժողովուրդի ինքնադրսեւորման համար բարենպաստ, ազատ պայմաններ երաշխաւորելու առումով։
բ) Հայաստանի քաղաքական համակարգի անկատարութիւնը, ժողովրդավարութեան արմատաւորման դժուարութիւնները, բարոյահոգեբանական անառողջ մթնոլորտը, անարդարութիւնները կը խարխլեն հայ հասարակութեան վստահութիւնը սեփական պետութեան հանդէպ։ Մեծ չափերու գործազրկութիւնն ու աղքատութիւնը, արտագաղթը կը պարտադրեն վարուող տնտեսական քաղաքականութեան արմատական փոփոխութիւն։
գ) Հայաստանեան ներքաղաքական հիմնական հարցերն են իշխանութիւն-ընդդիմութիւն միասնական քաղաքական համակարգի կայացումը, գործարարութեան (բիզնեսի) եւ քաղաքականութեան իրական տարանջատումը, ժողովուրդի ազատ կամարտայայտութեամբ նոր որակի իշխանութեան ձեւաւորումը, ընկերային արդարութեան հաստատումը, քաղաքացիներու իրաւունքներու լիարժէք պաշտպանութիւնը։
դ) Հարաւային Կովկասի եւ ընդհանրապէս տարածաշրջանին մէջ, սաստկացած է մեծապետական ուժերու մրցապայքարը՝ ազդեցութեան գօտիներու ընդլայնման կամ ամրապնդման նպատակով։
ե) Եւրասիական Տնտեսական Միութեան անդամակցութիւնը Հայաստանը դրած է ռազմավարական նոր մարտահրաւէրներու դիմաց։
զ) Ազրպէյճան թափ հաղորդած է իր ռազմապաշտ քաղաքականութեան, զինադադարի գրեթէ ամենօրեայ խախտումներ կատարելով եւ լայն ծաւալի առճակատման վտանգ ստեղծելով։
է) Թուրքիա յարձակողական քաղաքականութիւն կը կիրարկէ իր երբեմնի կայսերապետական դիրքերը վերականգնելու նպատակով, որու թիրախներէն է հայրենամերձ գօտիներու հայկական գաղութներու կազմալուծման եւ ֆիզիքական վտանգի ենթարկելը։
Ընդհանուր ժողովը որոշեց, որ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը հետամուտ պիտի ըլլայ՝
ա) Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքական համակարգի արմատական փոփոխութեան՝ սահմանադրական բարեփոխումներու ճանապարհով եւ ընկերային արդարութեան հաստատումով.
բ) Արցախեան հիմնախնդրի խաղաղ կարգաւորման եւ Արցախի Հանրապետութեան անկախութեան ճանաչման ճիգերը շարունակելով՝ հայութեան ուժերու մէկտեղումի միջոցով դիմակայել Հայրենիքի անվտանգութեան սպառնացող վտանգները.
գ) Հայոց Ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցը նկատելով Հայ Դատի պայքարի վերանորոգման հանգրուան՝ Հայ Դատի ռազմավարական նպատակ նկատել Թուրքիայէն հողային պահանջատիրութիւնը. Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչումն ու հատուցումը հետապնդել համազգային համակարգուած ծրագրով.
դ) Պաշտպանել Ջաւախքի հայութեան իրաւունքները. Ջաւախքի հայկական ինքնութեան պահպանումը համարել հայ-վրացական յարաբերութիւններու սերտացման գրաւական.
ե) Ամբողջական զօրակցութիւն եւ հետեւողական օժանդակութիւն ցուցաբերել Սուրիոյ հայութեան ինքնապահպանման պայքարին՝ քաղաքական, նիւթական եւ բարոյական բոլոր ուղղութիւններով.
զ) Համախմբել Սփիւռքի ուժերը ի խնդիր հայկական գաղթօճախներու կենսունակութեան եւ Հայրենիք-Սփիւռք համագործակցութեան ընդլայնումին։
Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը իր ամբողջական զօրակցութիւնը կը յայտնէ Հայաստանի եւ Արցախի Հանրապետութիւններու անկախութեան գլխաւոր երաշխաւոր հայոց բանակին, զինուած ուժերու ողջ անձնակազմին, որոնք օրնիբուն հակառակ բոլոր վտանգներուն կը պաշպանեն Հայրենիքի անվտանգութիւնն ու մեր ժողովուրդի անդորրն ու խաղաղութիւնը։
Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը իր 125-ամեակի առիթով կը վերանորոգէ յանձնառութիւնը՝ բոլոր ուժերով նուիրուելու Հայաստանի ու հայութեան առջեւ ծառացած խնդիրներու լուծման, տարածաշրջանին մէջ ազդեցիկ գործօն դառնալու, մեր ազգային արժանապատուութիւնը պահպանելու, ինքնիշխանութիւնը ամրապնդելու եւ համահայկական ներուժի ամբողջական կազմակերպումն ու հզօրացումը իրականացնելու։
Հ.Յ.Դ. 32րդ Ընդհանուր Ժողով
24 Յունուար 2015
ՀՅԴ երեսունմէկերորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 2011 թուականի Յունիս 24-Յուլիս 1, Ծաղկաձոր, Հայաստանի Հանրապետութիւն:
Հանգամանալից քննության ենթարկելով Հայրենիքի եւ Սփյուռքի ազգային-քաղաքական իրավիճակը, Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք եռամիասնության կարողականության լիարժեք օգտագործման հնարավորությունները, Երկրի ներքաղաքական, սոցիալ-տնտեսական, բարոյահոգեբանական կացությունն ու դիմագրաված արտաքին մարտահրավերները՝ ՀՅԴ 31-րդ ընդհանուր ժողովը արձանագրում է.
Ինքնիշխան, ժողովրդավար, իրավական եւ սոցիալական պետություն կառուցելու, տարածաշրջանում եւ աշխարհում ազդեցիկ գործոն դառնալու մեր ժողովրդի նպատակը տակավին մնում է չիրագործված։
Սփյուռքը, շարունակելով անբարենպաստ պայմանների մեջ իր հայկական ինքնությունը պահպանելու ճիգերը, ստիպված է դիմագրավել լուրջ մարտահրավերների, ինչը պահանջում է ներուժի կուտակման եւ միասնության առավելագույն աստիճան։
Արցախի հիմնահարցը շարունակում է մնալ չկարգավորված, ցայսօր չի հաջողվել միջազգայնորեն ամրագրել ԼՂՀ փաստացի անկախությունը, չի ապահովվել մեզ պարտադրված պատերազմի արդյունքում նվաճված ռազմաքաղաքական ձեռքբերումների անշրջելիությունը։
Հայ-թուրքական հարաբերությունները, Թուրքիո կողմից Հայոց Ցեղասպանության ճանաչման եւ պահանջատիրության հանդեպ ժխտողական կեցվածքի պատճառով, ի սկզբանե դատապարտված էին ձախողման։ Անհրաժեշտ է Հայաստան-Թուրքիա արձանագրություններից Հայաստանի ստորագրության ետկանչմամբ եզրափակել ներկա գործընթացը։
Հայաստանի Հանրապետությունում՝
ա) Գործող իշխանության սոցիալ-տնտեսական քաղաքականությունը չի բխում բնակչության բացարձակ մեծամասնության շահերից:
բ) Խորանում է աղքատությունը, նվազում է վստահությունը ապագայի հանդեպ, արտագաղթի վտանգավոր միտում է նկատվում:
գ) Քաղաքական ու տնտեսական իշխանությունների սերտաճումը հանգեցրել է մենաշնորհների, ազատ մրցակցության բացակայության եւ ստվերայնության մեծ ծավալների:
դ) Երաշխավորված չեն անհատի եւ հանրության իրավունքներն ու ազատությունները, լիարժեք քաղաքացիական հասարակություն չի կայանում, առկա բացասական բարոյահոգեբանական մթնոլորտը խոչընդոտում է Հայրենիքի լիարժեք քաղաքացու ձեւավորմանը եւ սոցիալական առաջընթացին:
ե) Հայտարարված սկզբունքների եւ իրական կյանքի անհամապատասխանությունը հանգեցրել է պետականության ու իշխանության, ընտրությունների միջոցով ժողովրդի իշխանություն ձեւավորելու հանդեպ անվստահության:
Մեկնելով այս հաստատումներից ` Ընդհանուր ժողովը հայտարարում է.
ՀՅ Դաշնակցության քաղաքական օրակարգի գլխավոր առաջնահերթությունն ու համակուսակցական խնդիրը առաջիկա համապետական ընտրությունների նախապատրաստությունն է՝ նպատակ ունենալով համակարգային իշխանափոխությամբ նոր որակի իշխանության ձեւավորումը, համակարգային բարեփոխումները, ազգային-պետական ուղեգծի եւ սոցիալական արդարության սկզբունքների արմատավորումը, քաղաքական համակարգի լիարժեք կայացումը, Հայաստանի արագընթաց զարգացումը։
Մենք վստահ ենք, որ Հայաստանի բնակչությունն ու աշխարհասփյուռ հայությունը կարող են մեկտեղել իրենց ուժերը եւ մեր Հայրենիքի ու ժողովրդի համար արժանապատիվ ապագա երաշխավորել։
Մենք ի վիճակի ենք առանց զիջելու եւ վտանգելու համազգային ձեռքբերումները, նպատակներն ու շահերը` ապահովել Հայրենիքի կայուն զարգացումը, ի նպաստ հայության կարգավորել Արցախի հիմնահարցն ու հայ-թուրքական հարաբերությունները, հետապնդել Ցեղասպանության եւ հայրենազրկման հետեւանքների արդարացի հատուցումը, պաշտպանել ջավախահայության օրինական իրավունքները։
Մենք կարող ենք նոր որակ հաղորդել Հայրենիք-Սփյուռք հարաբերություններին, փոխլրացնել միմյանց եւ աշխարհին ներկայանալ համայն հայության ներուժով։ Հայրենիք-Սփյուռք հարաբերությունները պետք է ստանան առավել խորքային բնույթ։ Սփյուռքի կազմակերպման եւ առավել քաղաքականացման ճիգը պետք է լինի տեւական։
Մենք պարտավոր ենք Հայաստանը դարձնել հզոր, ժողովրդավար, սոցիալական արդարության վրա հիմնված, թռիչքաձեւ զարգացող պետություն, ուր ազատ անհատն ու համերաշխ հասարակությունը վստահությամբ կնայեն ապագային, կապրեն բարեկեցիկ, ստեղծագործ կյանքով։ Մենք պետք է կարողանանք բացառել ներազգային պառակտումն ու թշնամանքը, վեր կանգնել անձնական ու խմբակային շահերից, օրենքի իշխանություն եւ սոցիալական արդարություն հաստատել, երկիրը դուրս բերել զարգացման մայրուղի։
Հայաստանի Հանրապետության եւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության 20-ամյակի շեմին, ՀՅ Դաշնակցությունը վերահաստատում է իր կամքն ու վճռականությունը՝ բովանդակ ուժերով եւ աշխարհասփյուռ կարողականությամբ կարելին ու անկարելին անելու հանուն հայ մարդու, հայ հավաքականության եւ հայկական պետականության անշեղ վերելքի։
ՀՅԴ 31-ՐԴ Ընդհանուր Ժողով
Ծաղկաձոր, 1 հուլիսի 2011թ.
ՀՅԴ երեսուներորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 2008 թուականի Մայիս 21-26, Ծաղկաձոր, Հայաստանի Հանրապետութիւն:
Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության 30-րդ Ընդհանուր Ժողովը վերահաստատում է, որ կուսակցությունը հավատարիմ է ազգային գաղափարախոսությանը, հեղափոխական ավանդներին, ընկերվարական համոզումներին եւ իր ծրագրային նպատակներին:
Հ. Յ. Դ. գործունեության առանցքը հայ ազգի լինելիության ապահովումն է, որի բաղկացուցիչներն են՝ հայ անկախ պետականությունը` իր անվտանգության, քաղաքական, ընկերային-տնտեսական, հոգեւոր-մշակութային ստորոգելիներով, եւ բովանդակ հայության կարողականությունը£
Մեկնելով վերոնշյալից` Հ. Յ. Դ. 30-րդ Ընդհանուր ժողովը գտնում է, որ՝
Հայաստանի Հանրապետությունը դիմագրավում է կայացման եւ ժողովրդավարացման դժվարին փուլ£
Արցախի հիմնահարցը սպասում է արդարացի լուծման, որին անհրաժեշտ է հասնել բանակցությունների միջոցով, նաեւ` Ադրբեջանի ծրագրերի չեզոքացման եւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության միջազգային ճանաչման գործընթացը արագացնելու ճանապարհով£
Վրաստանի կազմում Ջավախքը զուրկ է ինքնակառավարման հնարավորությունից£
Արեւմտահայաստանում, Թուրքիայի այլ տարածքներում Ցեղասպանությունից փրկված հայության բեկորները շարունակում են մնալ իրավունքներից զրկված£
Սփյուռքը Հայաստանից վերջին տարիներին տեղի ունեցած արտագաղթի հետեւանքով նոր մարտահրավերներ է դիմագրավում:
Հայության ներկա կացության այս գնահատման հիման վրա՝ Հ. Յ. Դ. 30-րդ Ընդհանուր ժողովը կուսակցության գործունեության նորագույն հանգրվանը սահմանում է հետեւեալ տրամաբանությամբ.
Վերջին խորհրդարանական եւ նախագահական ընտրություններին ներկայանալով իր ցանկով եւ սեփական թեկնածուով` Հ. Յ Դաշնակցությունը հաստատագրել է, որ անկախ, ինքնուրույն, միայն սեփական որոշումներով առաջնորդվող կուսակցություն է:
Հատկապես նախագահական ընտրություններից հետո Հ.Յ. Դաշնակցությունը բնական կերպով կարող էր որդեգրել խորհրդարանական առողջ ընդդիմության կեցվածք£ Սակայն հետընտրական շրջանի իրադարձությունների հետեւանքով անկախ պետականությանը սպառնացող ներքին ու արտաքին վտանգները կուսակցությանը դրեցին երկրի կայունությունը եւ ինքնիշխանությունը պահպանելու առաջնահերթության եւ պատասխանատվության առջեւ:
Այդ պատասխանատուության գիտակցությամբ Հ.Յ. Դաշնակցությունն ընդառաջեց կոալիցիայի հրավերին՝ գտնելով, որ ստորագրված համաձայնագրի քաղաքական առաջնահերթությունների իրագործումը երկիրը զարգացման որակական նոր աստիճանի բարձրացնելու հնարավորություն է ստեղծում£
Առ այդ` Հ. Յ. Դ. 30-րդ Ընդհանուր Ժողովը հայտարարում է, որ՝
Կուսակցությունը, Երկրի եւ Սփյուռքի իր շարքերով, հետեւելու եւ վերահսկելու է քաղաքական կոալիցիայի համաձայնագրի սկզբունքային դրույթների բծախնդիր գործադրությունը£ Կոալիցիայի կողմից այդ դրույթների հանձնառությունից հրաժարվելու կամ քաղաքական կամք չդրսեւորելու դեպքում Հ.Յ. Դաշնակցությունը իր ազգային, քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական առաջադրանքները կարող է հետապնդել նաեւ կոալիցիայից դուրս՝ առանց վտանգելու երկրի անվտանգությունը, հավատարիմ մնալով ժողովրդավարության, գաղափարական ու քաղաքական իր սկզբունքներին£
Հ. Յ. Դաշնակցությունը գտնում է, որ քաղաքական կոալիցիան գործնական քայլերով առողջ ընդդիմության ձեւավորման դաշտ պետք է երաշխավորի, որպեսզի որեւէ իշխանությունից դժգոհ հասարակությունը իր պահանջները օրինական միջոցներով արտահայտելու հնարավորություն ունենա:
Հ. Յ. Դ. 30-րդ Ընդհանուր Ժողովը նաեւ վերահաստատում է Սփյուռքի ռազմավարական կարեւորությունը Հայաստանի Հանրապետության, հայության անվտանգության ու զարգացման համար եւ հայտարարում, որ կուսակցությունը մնում է հանձնառու նրա կազմակերպման« հզորացման, հայրենիքի հետ համարկման հրամայականներին£
Այս հետեւությամբ էլ Հ. Յ. Դ. 30-րդ Ընդհանուր Ժողովը կոչ է ուղղում սփյուռքահայությանը` ձեռք բերել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիություն£ Հայաստանի քաղաքացիություն ընդունելով` սփյուռքահայությունը կամրապնդի իր ազգային ինքնությունը, կշեշտի հանձնառությունը` հատկապես հայրենիքի զարգացմանը բերելիք ներդրումի առումով:
Հայրենիքի զարգացման գործում այս ներգրավմամբ կխրախուսվի հայրենադարձությունը եւ հայրենիքից արտագաղթը նվազեցնելու հիմքեր կստեղծվեն:
Կենսունակ, կազմակերպված, հայրենիքի հետ մեկ ամբողջություն կազմող Սփյուռքը այսօր, առավել` քան երբեք, անհրաժեշտ է` դիմագրավելու Թուրքիայի նախաձեռնությամբ, Ադրբեջանի ակտիվ մասնակցությամբ ընթացող հակահայ արշավի նոր հանգրվանը:
Կարեւոր է հատկապես վերջին տարիներին առաջընթաց արձանագրած` Հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման, արդար հատուցման պայքարի շարունակումը` որպես ուրացման թրքական պետական քաղաքականության փորձերի չեզոքացման երաշխիք:
Հ.Յ.Դ. 30-րդ Ընդհանուր Ժողովը հաստատում է կուսակցության վճռական կամքը` անմնացորդ նվիրումով ծառայելու հայ անկախ պետականության հզորացմանը, հայութեան կազմակերպ միասնականության ապահովմանը, որի նպատակն է տարածաշրջանում` ազդեցիկ պետության, աշխարհում` հայության հաշվառելի գործոնի վերածվելը:
Հ.Յ. Դաշնակցության 30-րդ Ընդհանուր Ժողով
Ծաղկաձոր, 27 մայիսի 2008
ՀՅԴ քսանիններորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 2004 թուականի Փետրուար 6-17, Ծաղկաձոր, Հայաստանի Հանրապետութիւն:
ՀՅԴ 29-րդ Ընդհանոր Ժողովը, քննարկելով ՀՅ Դաշնակցության անցնող քառամյա գործունեությունը, արձանագրեց. կուսակցությունը կարողացել է նկատելի քայլեր կատարել ինչպես հայոց պետականության ամրապնդման, ողջ հայությանը հուզող հիմնահարցերի արծարծման, Հայաստանի քաղաքական կյանքում կազմակերպության ունեցած դերակատարության ընդլայնման, այնպես էլ ՀՅԴ համահայկական ներկուսակցական-կազմակերպական կյանքի վերաաշխուժացման եւ զորաշարժի ենթարկելու գործում:
Անցնող քառամյակում կուսակցությունը նոր մակարդակի բարձրացրեց հայ ժողովրդի քաղաքական իրավունքների վերատիրացման՝ Հայ Դատի աշխատանքները, եւ Հայաստանի, Արցախի ու հայության շահերի պաշտպանության գործը: Հիմնեց Եվրոպայի Հայ Դատի գրասենյակ՝ ծավալուն աշխատանքով, կազմակերպեց հայության քաղաքական խնդիրներին աջակից գործիչների «Պրո Արմենիա» համաժողովը եւ վերահաստատեց իր լիիրավ անդամակցությունը Սոցիալիստական Ինտերնացիոնալին
ՀՅԴ 29-րդ Ընդհանուր Ժողովը, քննարկելով հայության ու Հայաստանի առջեւ ծառացած հիմնախնդիրները, արձանագրեց. Հայրենի պետականությունը եւ հայ ժողովուրդը կանգնած են ինչպես ներազգային, այնպես էլ միջազգային դժվարին խնդիրների լուծման հրամայականի առջեւ.
– Համաշխարհային ժամանակակից գործընթացների բացասական դրսեւորումները վտանգավոր ազդեցություն են թողնում տնտեսական-ֆինանսական, քաղաքական, ընկերային, մշակութային, բնապահպանական եւ այլ բնագավառների վրա՝ սահմանափակելով ազգերի եւ պետությունների ինքնուրույն զարգացման հեռանկարները,
– Հայաստանը գտնվում է արդարության եւ օրինականության հաստատման, ժողովրդի սոցիալ¬տնտեսական կացության արմատական բարելավման, կոռուպցիայի վերացման հրամայականների առաջ,
– Հայաստանում քաղաքական Կոալիցիայի ձեւավորման նախադեպը նոր որակ բերեց հանրապետության քաղաքական կյանքում: Սակայն Կառավարությանը մաս կազմելը ինքնանպատակ չէ, եւ ՀՅԴ մասնակցությունը Կոալիցիային պայմանավորված է Կոալիցիայի Հուշագրում ամրագրված նպատակների եւ սկզբունքների իրականացմամբ,
– Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը շարունակում է պայքարել ժողովուրդների ինքնորոշման եւ անկախության իր իրավունքի միջազգային հանրության կողմից ամբողջական ճանաչման ուղղությամբ,
– Ջավախքի հայությունը ձգտում է սրբագրել տարիներ շարունակ Վրաստանի նախկին իշխանությունների վարած խտրական քաղաքականության հետեւանքով երկրամասում տիրող ծանր կացությունը, պահպանել եւ ամրապնդել իր ազգային, մշակութային ինքնությունը, բարելավել ժողովրդի ընկերային¬տնտեսական վիճակը,
– Սփյուռքը դիմագրավում է համաշխարհային նոր գործընթացների, Հայաստանից տեղի ունեցող արտագաղթի, հայահոծ գաղութներից հայության նոր տեղաշարժերի եւ համայնքների վերաձեւավորման արդյունքում նպատակների եւ ինքնության վերաիմաստավորման խնդիրներ£:
ՀՅ Դաշնակցության 29¬րդ Ընդհանուր Ժողովը հայտարարում է.
– Շարունակելու է պայքարը հայրենի պետության ամրապնդման ու զորացման ուղղությամբ, հետամուտ լինելով, որ պետությունը տեր լինի Արցախի եւ հայ հավաքականությունների իրավունքների պաշտպանության, Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման պայքարին ու Սփյուռքի հայության ազգային ինքնության պահպանման եւ Հայրենիքի հետ հարաբերությունների ամրապնդման գործին:
ՀՅ Դաշնակցությունն իր բոլոր ուժերով աշխատելու է Հայաստանում ընկերային¬տնտեսական կացության որակական վերափոխման, տնտեսական մենաշնորհների եւ կոռուպցիայի վերացման, ընկերային արդարության եւ օրենքի գերակայության հաստատման, քաղաքացիական հասարակության ձեւավորման, քաղաքական համակարգի արմատական բարեփոխման ուղղությամբ:
ՀՅ Դաշնակցությունը շարունակելու է անդուլ պայքարը Հայ Դատի հետապնդման ուղղությամբ: Հիմնովին մերժելի սադրանք է համարում առաջ քաշված հայ¬-թուրքական կեղծ հաշտեցման նախաձեռնությունները£ Ընդհանուր Ժողովը շեշտում է Հայոց ցեղասպանության ճանաչման, Թուրքիայի վարած ուրացման քաղաքականությունը չեզոքացնելու եւ հայ ժողովրդի իրավունքների վերատիրացման աշխատանքները ավելի մեծ թափով առաջ տանելու եւ ընդլայնելու անհրաժեշտությունը:
ՀՅ Դաշնակցությունը անընդունելի է համարում ԼՂՀ անվտանգության երաշխիքներից որեւէ զիջում£ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության միջազգային ճանաչումը պետք է նպաստի մայր Հայրենիքի հետ վերամիավորմանը:
Ադրբեջանական իշխանությունների այսօրվա մերժողական քաղաքականության պայմաններում՝ Ղարաբաղյան բանակցություններին պետք է մասնակցի Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը, իսկ Հայաստանը հանդես պետք է գա իբրեւ Արցախի անվտանգության ու անկախության երաշխավոր:
ՀՅ Դաշնակցությունը շարունակելու է հետեւողական աշխատանք տանել Արցախի տնտեսության զարգացման, ընկերային եւ ժողովրդագրական վիճակի բարելավման, երկրում ժողովրդավարական հաստատությունների ամրապնդման ուղղությամբ:
ՀՅԴաշնակցությունը սատարելու է ջավախքահայության ընկերային¬տնտեսական ծանր կացության հաղթահարմանը, մշակութային, կրթական կյանքի աշխուժացմանը, արձագանքելու է Ջավախքի հայության: Վրաստանի սահմանադրության մեջ ամրագրվելիք ինքնավարության ձգտումներին:
Անհրաժեշտ է Հայրենիք-Սփյուռք հարաբերությունների հստակեցումը եւ վերարժեքավորումը՝ այն դարձնելով ամբողջական եւ համակարգված£ Սկզբունքային պահանջ է Հայաստանի Հանրապետության հիմնական օրենքում երկքաղաքացիության դրույթի ամրագրումը:
ՀՅ Դաշնակցությունը, ազգի ապագայի հիմնական կռվան նկատելով հայ ժողովրդի նորահաս սերունդները նորովի զարկ է տալու իր գաղափակական եւ կազմակերպական աշխատանքների՝ հայ երիտասարդությանը ազգային, քաղաքական հիմնական առաջադրանքների շուրջ համախմբելու եւ հանձնառության մղելու նպատակով:
ՀՅ Դաշնակցությունը կարեւորում է ազգային միասնականության եւ համագործակցության անհրաժեշտությունը:
Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության 29-րդ Ընդհանուր Ժողովը շարքերի եւ մարմինների անունից վերահաստատում է իր վճռականությունը ամբողջական ուժերով ու նվիրումով մասնակցել մեր ժողովրդի եւ Հայրենիքի բարգավաճման եւ քաղաքական առաջադրանքների իրականացման նվիրական գործին՝ իբրեւ վերջնական նպատակ ունենալով իր ծրագրային պահանջների կենսագործումը:
Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության
29-րդ Ընդհանուր Ժողով
Ծաղկաձոր
17/02/2004թ
ՀՅԴ քսանութերորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 2000 թուականի Յունուար 31-Փետրուար 12, Ծաղկաձոր, Հայաստանի Հանրապետութիւն:
Հ.Յ.Դ. 28-րդ Ընդհանուր Ժողովը, կատարելէ ետք հայ ժողովուրդի ներկայ կացութեան եւ հայոց պետականութեան ու առհասարակ հայ քաղաքական կեանքի հիմնախնդիրներու ամբողջական քննարկումը, որդեգրեց համապատասխան որոշումներ եւ աւարտեց իր աշխատանքները 12 Փետրուար 2000ին Հայաստանի մէջ։
Ժողովը ոգեւորութեամբ հաստատեց, որ յաղթանակով պսակուած է Դաշնակցութեան տունդարձի ութսունամեայ պայքարը։ Նուաճուած է սեփական հայրենիքին ու ժողովուրդին եւ հայոց անկախ պետականութեան պայմաններուն մէջ լիարժէք ու ազատօրէն գործելու Դաշնակցութեան իրաւունքը՝ իբրեւ համահայկական կառոյց եւ համազգային առաքելութիւն ունեցող կուսակցութիւն։
Ընդհանուր Ժողովին գումարումը զուգադիպեցաւ Հայաստանի եւ հայ ժողովուրդի կեանքի դժուարին հանգրուանին։
Արցախեան պայքարի ճակատին վրայ, Հայաստան եւ Արցախ կը դիմագրաւեն Կովկասեան տարածաշրջանը աքցանող մեծապետական ուժերու դիւանագիտական գրոհը։ Վտանգուած է արեամբ նուաճուած ազգային մեր իրաւունքներուն իրաւական ամրագրումը։
Հայաստանի ընկերային¬տնտեսական տագնապը ահաւոր չափերու յանգած է եւ կը սպառնայ նոյնինքն Հայոց Պետական Տան ազգային անվտանգութեան։
Այս լոյսին տակ Ընդհանուր Ժողովը քննարկեց Դաշնակցութեան անցեալ քառամեակի գործունէութիւնը եւ մշակեց յառաջիկայ հանգրուանի Հ.Յ.Դ. ռազմավարութիւնն ու քաղաքական ուղեգիծը՝ միջազգային թէ ներազգային ճակատներու վրայ։
Դաշնակցութիւնը կենսական ու առաջնահերթ կը նկատէ Հայաստանի եւ Արցախի անվտանգութեան ապահովումը՝ հայրենի ու սփիւռքեան քաղաքական ուժերու հաւաքագրումով։ Կը շեշտէ համազգային մեր ներուժը լարելու եւ պետականօրէն հաստատագրելու հրամայականը։ Միայն այդ ճամբով Հայաստան եւ Արցախ կրնան դիմագրաւել միջազգային բանակցութեանց ընթացքին հայկական կողմին պարտադրուող զիջումները։
Փաստօրէն Հայ Դատի պայքարը թեւակոխած է բախտորոշ հանգրուան մը, ուր մեծ պայքար ու մրցակցութիւն ծաւալած է՝ տարածաշրջանի քաղաքական քարտէսը նոր դարաշրջանի մը համար վերանայելու եւ վճռորոշելու նպատակով։ Այդ բոլորին դէմ յանդիման՝ Դաշնակցութիւնը աւելի քան երբեք կառչած կը մնայ հողահաւաքի եւ ազգահաւաքի իր հիմնական առաջադրանքներուն։ Կը շեշտէ անժամանցելիութիւնը մեր ազգային պահանջներուն եւ Թուրքիոյ կողմէ գործադրուած Հայկական Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչումին ու համապատասխան հատուցումին։
Այս մարտահրաւէրներու յարաճուն ճնշումը յաջողապէս դիմագրաւելու համար, Հայաստանն ու հայութիւնը, հայրենաբնակ թէ աշխարհացրիւ մեր ժողովուրդին ամբողջական զօրաշարժով եւ պետական մեր կռուաններուն ու ազգային¬քաղաքական ուժերուն առաւելագոյն համադրումով, կոչուած են գործելու Պահու պահանջած հզօրութեամբ, մարտունակութեամբ եւ հաստատակամութեամբ։
Առ այդ՝ Դաշնակցութիւնը անհրաժեշտ կը նկատէ Հայաստանի եւ Սփիւռքի ենթակառոյցներու անյապաղ արդիականացումը եւ մեր ժողովուրդին շարունակական քաղաքականացումը։ Այս առումով կարեւոր դերակատարութեան կոչուած է յատկապէս հայ երիտասարդութիւնը՝ մեր ազգային պահանջատիրութեան նոր թափ հաղորդելու մարզին մէջ։
Միաժամանակ՝ Դաշնակցութիւնը կը պահանջէ իր ընկերներէն եւ մարմիններէն վերանորոգ ուխտով նուիրուիլ Հ.Յ.Դ. գաղափարական, կազմակերպական ու բարոյական աւանդներու վերահաստատումին ու ճառագայթումին։ Հայ կեանքէն ներս պետական կառուցումի եւ ներ¬քաղաքական գործակցութեան դաշտի ընդլայնումը շեշտակի կարիքը ունի դաշնակցական ոգիով կենդանի գործի վարակիչ օրինակին։
Դաշնակցութիւնը ամբողջական պատրաստակամութիւնը ունի գործակցելու ազգային այն բոլոր ուժերուն հետ, որոնք Հայ Դատի այս կարեւոր հանգրուանին զինուորագրուած են հայոց զոյգ պետականութեանց շուրջ բոլորուելու եւ հայութեան ազգային¬քաղաքական հզօրացումը իրականացնելու մեծ գործին։ Միասնական ճիգերով մենք կրնանք հայոց պետական համակարգը դուրս բերել իր ներկայի կաթուածահար վիճակէն. սրբագրել գործող սահմանադրութեան անկատարութիւնը եւ կառուցել իրաւական, ժողովրդավարական ու ընկերային ուղղուածութեամբ պետականութիւն. ապահովել օրէնքի լիարժէք եւ անվերապահ կիրառումը. պայքարիլ կոռուպցիայի եւ կաշառակերութեան դէմ. աշխուժացնել անշարժութեան մատնուած Հայաստանի տնտեսութիւնը եւ դարմանել մեր ժողովուրդին ընկերային-տնտեսական տագնապալի վիճակը. արմատական լուծումներ գտնել սպառնալի չափերու հասած գործազրկութեան եւ արտագաղթի չարիքին։
Ի վերջոյ Դաշնակցութիւնը կոչ կ՚ուղղէ բոլորին միասնականութեամբ եւ վճռականութեամբ դիմագրաւելու Հայաստանի եւ հայութեան առջեւ ծառացած սուր խնդիրները՝ միաւորելով Հայաստանի ու Արցախի իշխանութեանց, ազգային քաղաքական ուժերու եւ համայն հայութեան կարողականութիւնն ու ներուժը, ի խնդիր հայ ժողովուրդի գերագոյն տեսլականին՝ Միացեալ, Ազատ եւ Անկախ Հայաստանի կերտումին։
Հ.Յ.Դ. 28-րդ Ընդհանուր Ժողով
Ծաղկաձոր, 12 Փետրուար 2000
-«Ավարտվեց ՀՅԴ 28-րդ Ընդհանուր Ժողովը»-Հ.Յ.Դ. Մամլո Դիվան
ՀՅԴ քսանեօթերորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1998 թուականի Յունուար 26 – Փետրուար 5, Պէյրութ, Լիբանան:
ՀՅԴ քսանհինգերորդ Ընդհանուր ժողովը սկսած է 29 Յունիս 1992-ին, Երեւան. ընդհատուած է, ապա շարունակուած է Հոկտեմբերին, Փարիզ, Ֆրանսա։
Հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական շարժման այս փուլում, երբ Հայաստանի անկախ պետականութեան ամրապնդումը եւ Արցախի տարածքում զինուած ինքնապաշտպանութեան հզօրացումը ամենագլխաւոր խնդիրներն են, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը գումարեց իր 25րդ Ընդհանուր Ժողովը եւ հայ ազգի առջեւ ծառացած հիմնահարցերի վերաբերեալ համապատասխան որոշումներ կայացրեց:
Անկախ Հայաստանի Հանրապետութեան գոյութեան բնական թելադրանքով Հ.Յ. Դաշնակցութեան Ընդհանուր Ժողովը տեղի էր ունենալու Երեւանում: Այս իմաստով բառացիօրէն կ’իրականանար նախորդ Ընդհանուր Ժողովի «ԴԷՊԻ ԵՐԿԻՐ» կարգախօսը, որը վերջին չորս տարիներին հայրենի հողի վրայ մեր կազմակերպական ներշնչման աղբիւրն էր: Երկու տարի շարունակ Հայաստանում գործում էին Հ.Յ. Դաշնակցութեան շարքային անդամներն ու գործիչները, իսկ Արցախում, հայրենիքը ազատագրելու ուխտին հաւատարիմ, կռւում ու զոհւում էին մեր ազատամարտիկները: Հ.Յ. Դաշնակցութիւնը իր Ընդհանուր Ժողովը գումարելու էր ազգային, քաղաքական, գաղափարական առաջընթացքի այս մթնոլորտում: Պարզ էր, որ Դաշնակցութեան վերադարձը հայրենիք միանշանակ չէր ընդունուելու: Սակայն, հին ու նոր քաղաքական ուժերի ծաւալած հակադաշնակցական պայքարը այսօր անցել է ամեն սահման: Այդ պայքարն իր գագաթնակէտին հասաւ Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահի Յունիսի 29ի հակադաշնակցական հեռուստաելոյթով, որի ստեղծած քաղաքական լարուած կացութիւնը ստիպեց դադարեցնել Ընդհանուր Ժողովը՝ աւելի բնականոն պայմաններում շարունակելու որոշումով: Վերջին չորս ամիսների իշխանութիւնների կազմակերպած հակադաշնակցական քարոզչութեան հետեւանքով մթնոլորտը չխաղաղւեց, ուստի 25րդ Ընդհանուր Ժողովը հարկադրաբար շարունակուեց արտասահմանում:
Հանգամանօրէն քննարեկլով համահայկական բովանդակութիւն ունեցող եւ սփիւռքահայութեանն առընչուող հարցերը, Ընդհանուր Ժողովը ամրագրեց անկախ Հայաստանի Հանրապետութեան ինքնահաստատման գործընթացքին աջակցելու եւ Արցախի ազատագրման պայքարը նոր ուժով շարունակելու որոշումներ: Ժողովը քննութեան առաւ նաեւ Հայաստանի պետական վերնախաւի մի շարք բարձրաստիճան անձանց հակադաշնակցական հետեւողական կեցուածքը եւ գտաւ, որ այդ վարքագիծը անյարիր է պետական մտածողութեանը եւ հիմնովին վնասում է նորաստեղծ պետականութեան ամրապնդման համահայկական ջանքերին, ազգային-ազատագրկան պայքարի այս վճռական փուլում ժողովրդին այնքան անհրաժեշտ միասնականութեանը:
Ժողովը նշեց, որ Դաշնակցութեան շարքային անդամների եւ ղեկավար ընկերների հասցէին ու մարմինների գործունէութեանն ուղղուած Հանրապետութեան նախագահի ամբաստանութիւնների հիմնական նպատակը Հայաստանի քաղաքական կեանքում Հ.Յ. Դաշնակցութեան հետզհետէ աճող հեղինակութեան նսեմացնելը, եւ ի վերջոյ նրան քաղաքական թատերաբեմից հեռացնելն է: Այդ նպատակն ու Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի ներկայացուցչին հայրենիքից արտաքսելու հրամանագիրը Հայաստանում Դաշնակցութեան գործունէութիւնն արգելող կոմունիստական որոշումների տառն ու ոգին են յիշեցնում: Ընդհանուր Ժողովը խստիւ դատապարեց Հանրապետութեան նախագահի Յունիսի 29ի ելոյթը՝ նրանից պահանջելով սրբագրել այդ ազգավնաս քայլը եւ դրա հետեւանքները՝ Դաշնակցութեան հետ գործակցութեան կարելիութիւններ ստեղծելու համար:
25րդ Ընդհանուր Ժողովը անվերապահ վստահութիւն յայտնեց Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի գործունէութեանը եւ հաստատեց, որ Բիւրոյի ներկայացուցիչները միշտ առաջնորդուել են Ընդհանուր Ժողովի որոշումներով:
Մեկնելով այն հաստատումից, որ հայկական պետականութեան հզօրացումը Հ.Յ. Դաշնակցութեան գերխնդիրն է եւ չի առընչւում իշխանութեան գլուխ կանգնած մարդկանց անձնական վարքագծին, Ընդհանուր Ժողովը վերահաստատեց, որ Դաշնակցութիւնն իր ողջ կարողականութեամբ շարունակելու է նուիրաբերուել իրապէս ազգային պետականութեան կառուցմանը, հայրենի ժողովրդի ազգային, քաղաքական, սոցիալ-տնտեսական իրաւունքների պաշտպանութեանը եւ Արցախի ազատագրութեան պայքարին: Հ.Յ. Դաշնակցութեան 25րդ Ընդհանուր Ժողովը նորընտիր Բիւրոյին եւ կազմակերպական շրջաններին յանձնարարեց, հակառակ բոլոր դժուարութիւններին, այսուհետեւ եւս ծառայել հայ ժողովրդի ամբողջական շահերին, միասնականութեան ապահովմանը, ազգային ինքնագիտակցութեան զարթօնքին, ժողովրդավարութեան արմատաւորման ու համայն հայութեան նպատակների իրագործամը:
Հ.Յ.Դ. 25րդ Ըբդհանուր Ժողով
Փարիզ, 30 Հոկտեմբեր, 1992 թ.
ՀՅԴ տասնիններորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունցած է 1967 թուականի Նոյեմբեր-Դեկտեմբեր ամիսներուն, Պէյրութ, Լիբանան:
ՀՅԴ տասնութերորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1963 թուականի Հոկտեմբեր-Նոյեմբեր ամիսներուն, Պէյրութ, Լիբանան։
73 տարեկան է Հ.Յ.Դ. այսօր:
73 տարի առաջ ծնունդ առաւ, անհայրենիք, դարերու բռնակալ տիրապետութեանց ազդեցութեան տակ տժգունած դիմագծով ազգի մը ներքին պահանջին ու մղումներուն որպէս արդիւնք, ծնաւ որպէս Սասունցի Դաւիթ:
73 տարի է ահա Հ.Յ.Դ.ը կը մարմնաւորէ Հայ ժողովուրդի կամքը:
Հատուածները և յարանուանութիւները կը բաժնէին Հայը, Հ.Յ.Դ.ը միացուց, մէկ և ամբողջական ազգի ըմբռնումի աւազանին մէջ:
Բռնակալները հարուածեցին, քայքայեցին էութիւնը ազգին, Հ.Յ.Դ.ը պանծալի աւանդութեանց վերկենդանացումը եղաւ ու վերականգնեց հայ ժողովուրդի խիզախող ոգին:
Ստրուկի հոգեբանութիւնը տեղաւորուած էր հոգիներոն մէջ՝ Ազատութիւնը դարձաւ տենչանք, Հ.Յ.Դ.եան անոր համար թափած արեան շնորհիւ:
Ոչ մէկ տեղ, և ոչ մէկ ձեւի տակ Հայաստան կար. Հայ ժողովուրդի զոհաբերումով, Դաշնակցութեան առաջնորդութեամբ եղաւ անկախ և ազատ Հայաստան:
Եւ այսօր, հոգ չէ թէ անազատ պայմաններու մէջ, զրկուած անկախութիւնէ և իր հողերու մեծ մասէն, կայ Հայաստանը և Հայ ժողովուրդը:
Տառապած և տառապող ժողովուրդ մը՝ օտարամուտ վարդապետութեան մը և տիրապետութեան մը լուծին տակ. զրկուած ազատօրէն արտայայտելու հիմնական իրաւունքէն անգամ:
Անդին, Հայ ժողովուրդի քրտինքով ու արիւնով բերրիացած հողեր՝ դատարկուած իրենց բնակչութիւնէն, ամայացած, քաղաքակրթութեան անհաղորդ բռնկալութեան մը լուծին տակ:
Ծով մը արիւն և զոհաբերութիւն՝ անվճար մնացած:
Արդար ու անկապտելի դատ մը՝ միջազգային ատեաններու կողմէ մոռացութեան տրուած:
Աշխարհացրիւ ժողովուրդ մը՝ յաւիտեանս պահանջատէր իր մայր հայրենիքի ազատութեան, անկախութեան, և անոր գերի տարուած հողերու ազատագրումին:
Կայ նաեւ Հայ ժողովուրդի կամքը՝ Հ.Յ.Դ.ը:
Աւարտեցաւ Հ.Յ.Դ.եան 18րդ Ընդհանուր ժողովը. Դաշնակցութեան պատմութեան մէջ անկիւնադարձ մը եղող, վերանորոգ Ընդհանուր Ժողովը, որմէ Դաշնակցութիւնը դուրս եկաւ ամրապնդուած, կուռ, անքակտելիօրէն միակամ. մէկ ձգտումով՝ Հայ ժողովուրդի և իր հայրենիքի ազատութիւնն ու անկախութիւնը. մէկ գործելակերպով՝ Հ.Յ.Դ.եան շարքերուն անսակարկ նւիրումն ու զոհաբերումը, այդ դատի իրականացման համար:
Հ.Յ.Դ.եան 18րդ ընդհանուր ժողովը կոչ կ’ուղղէ Համայն Հայութեան, միաձուլուելու դառնալւո մէկ ու միակ ձգտումի մը իրականացումին նուիրուած անընկճելի կամք:
Ողջոյնի խօսք կ’ուղղենք Հայաստանի հողին վրայ քրտինք թափող, դժուարութիւններու դիմաց աննկուն մնացած, հայուն դարաւոր երազն ու հաւատքը անմար պահած հայոց ժողովուրդին:
Կոչ կ’ուղղենք համայն աշխարհի ազատ ազգերուն, որքան ատեն որ գոյութիւն ունի մէկ հատիկ իսկ ազգ չազատագրուած, լրիւ չի ըլլար ազատութիւնը աշխարհի, և պատրանք է խաղաղութիւնը: Ազատութիւնը մենաշնորհը պէտք չէ ըլլայ մեծերուն և ուժեղներուն, այլ իրաւունքը բոլորին: Պարտք մը ունին վճարելիք աշխարհի անազատ ազգերուն, բոլոր ազատ ազգերը. և անոնց կարգին նաեւ Հայոց ազգին: Հիմնաւորելու համար ձեր իսկ ազատութիւնը, պարտաւոր էք տէր կանգնիլ փոքր ազգերու ազատութեան դատին:
Կոչ կ’ուղղենք նաեւ անազատ աշխարհի գերեվարեալ ազգերուն: Պարտուած են փոքրերը եթէ առանձին ներկայանան աշխարհի մեծերուն: Միացէք բոլորդ, միացուցէք բոլոր անազատ ազգերը, և հետապնդեցէք մէկ եւ միակ դատ մը՝ բոլոր ժողովուրդներուն ինքնիշխան ապրելուի րաւունքին դատը:
Երախտագիտութեան խօսք կ’ուղղենք բոլոր այն ազգերուն, մասնաւորաբար Միջին Արեւելքի երկիրներուն, որոնք հիւրընկալած են Հայ ժողովուրդը, տասնամեակներէ ի վեր, եղբայրօրէն գուրգուրացած անոր վրայ և տուած անոր քաղաքացիական ամէն իրաւունք: Երախտամոօ չէ եղած, և չի կրնար ըլլալ Հայ Ժողովուրդը, անհեթեթ է այդ ուղղութեամբ հայութեան հասցէին նետուած ամէն մեղադրանք:
Հայ ժողովուրդը ապրտաւորութիւնը ունի գուրգուրալու իր երկրորդ հայրենիքի ազատութեան, անկախութեան, և ժողովուրդի տնտեսական վիճակի բարելաւման գործին վրայ որն ալ որ ըլլայ այդ հայրենիքը: Հայ ժողովուրդը միշտ եղած է և պարտաւոր է շարունակել ըլլալ օրինապահ ու հաւատարիմ քաղաքացի: Այդ երկիրները մեր ժողվոուրդի երկրորդ հայրենիքն են ե՛ւ լաւ ե՛ւ դժուարութիւններով լի օրերուն համար:
Եւ վերջապէս, կոչ կ’ընենք բոլոր դաշնակցականներուն, արտացոլել Հ.Յ.Դ.եան նուիրումն ու զոհաբերումը Հայ ժողովուրդի շահերուն և հայ դատի իրականցման գործին. դառնալ միակամ, միաձոյլ պողպատ, այնպէս ինչպէս 18րդ Ընդհանուր Ժողովը եղաւ. անխաախտ պահել հաւատքը դէպի լուսաւոր ապագան և անսակարկ ծառայել Հայ ժողովուրդին:
Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան
ԺԸ. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԺՈՂՈՎ
ՀՅԴ տասնվեցերորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1955 թուականի Ապրիլ-Մայիս ամիսներուն, Գահիրէ, Եգիպտոս:
ՀՅԴ տասնհինգերորդ Ընդանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1951 թուականի Հոկտեմբեր-Նոյեմբեր ամիսներուն, Գահիրէ, Եգիպտոս։
ՀՅԴ տասնչորսեորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1947 թուականի Սեպտեմբեր-Հոկտեմբեր ամիսներուն, Գահիրէ, Եգիպտոս։
ՀՅԴ տասներեքերորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1938 թուականի Յուլիսի 14 – Սեպտեմբեր 12, Գահիրէ, Եգիպտոս։
ՀՅԴ տասներկուերորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1933 թուականի Փետրուար 4 – Մարտ 21, Փարիզ, Ֆրանսա:
ՀՅԴ տանմէկերորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1929 թուականի Մարտ 17 – Մայիս 2, Փարիզ, Ֆրանսա:
Ընկերնե՛ր եւ հայրենակիցնե՛ր.
Հ.Յ. Դաշնակցութեան 11րդ Ընդհանուր Ժողովը, որ տեւեց աւելի քան մէկ ու կէս ամիս, լարւած ուշադրութեամբ եւ ընկերական ջերմ մթնոլորտի մէջ քննութեան առաւ բազմատեսակ ազգային-քաղաքական եւ զուտ կազմակերպական հարցեր եւ յանգեցաւ յուսալից հետեւանքներու: Մեր բոլոր մարմինները եւ ընկերները կը սպասեն ակընդէտ իրենց Գերագոյն Ժողովի որոշումներուն, ճշտելու համար իրենց վերաբերումը մեր կեանքի բազմապիսի հարցերու հանդէպ եւ գծելու առաջիկայ տարիներու գործունէութեան ուղին: Պատմութեան բերումով Հ.Յ. Դաշնակցութիւնը դարձած է քաղաքական զօրաւոր ազդակ մը հայութեան կեանքին մէջ, ուստի անոր որոշումներուն կը սպասեն նաեւ հայ ժողովրդի լայն զանգւածները եւ մեզ ու մեր դատի հակառակորդ ուժերը: Հաւատարիմ մեր աւանդութեան՝ պիտի փորձենք համառօտ բայց մէկին՝ ուրւագծել Հ.Յ. Դաշնակցութեան գործունէութեան ուղին առաջիկայ տարիներու համար:
2 Մայիս 1929
Յայտագիր Հ.Յ.Դ. Ժ.Ա. Ընդհանուր Ժողովի
Ժողովը մանրամասնօրէն լսեց Բիւրօի եւ շրջանների զեկուցումները եւ գոհունակութեամբ արձանագրեց, որ, սակաւ բացառութեամբ, ամէն տեղ նկատւում է ներքին եռուն աշխատանք եւ հասարակութեան կողմից կենդանի հետաքրքրութիւն դէպի մեր կուսակցութիւնը: Մասնաւորապէս բուռն է երիտասարդ սերնդի ձգտումը դէպի Հ.Յ. Դաշնակցութիւնը, մի երեւոյթ, որ 10րդ Ընդհանուր Ժողովում էլ նկարւել էր եւ որը այնուհետեւ աւելի լայն ծաւակ իւ թափ է ստացել: Ժողովը զբաղւեց նաեւ այն մի շարք թերութիւններով, որոնք նկատւել էին այս կամ այն շրջանի կազմակերպութեան կամ ընդհանուր կուսակցական գործունէութեան մէջ: Տրւած որոշումները միանգամայն բաւարար եղան վերացնելու համար այդ թերութիւնները:
Ընդհանուր ժողովում առանձնապէս ուշադիր եւ մանրակրկիտ քննութեան առարկայ դարձան օրակագի քաղքական մասերը – ներքին եւ արտաքին քաղաքականութեան հարցերը: 10րդ Ընդհանուր ժողովից յետոյ մի շարք կարեւոր հարցեր էին ծագել եւ հներն էլ ստացել էին որոշ ձեւակերպում, թէ դրսի եւ թէ ներքին ազգային կեանքը առաջադրել էր անյետաձգելի լուծում պահանջող մէկից աւելի խնդիրներ. Ընդհանուր ժողովը բոլորին էլ տւեց համապատասխան լուծում եւ գծեց այն քաղաքական ուղին, որով այսուհետեւ ընթանալու է մեր կուսակցութիւնը:
ԺԱ Ընդհանուր ժողովը եկաւ բաւարարելու կեանքի հասունացրած պահանջներին: Նա նոր թափ ու ոգեւորութեան նոր աղբիւրներ բերեց մեր ընկերական շարքերին: Բայց նրա դերը սահամնափւած չէ միայն կուսակցութեան շրջանակով: Փորձով գիտենք, որ Դաշնակցութիւնը, իբր մեծագոյն գործօնը այսօրւայ հայ կեանքի, հզօր ազդեցութիւն ունի եւ իրենից դուրս՝ ե՛ւ բարեկամների, ե՛ւ հակառակորդների վրա: Այդ գիտակցութեամբ ահա, մենք պէտք է շարունակենք մեր աշխատանքը՝ կատարելու համար այն պատմական դերը, որ կեանքը դրել է մեր վզին: Որոհվետեւ աշխատել Դաշնակցութեան մէջ՝ նշանակում է աշխատել հայ ժողովրդի համար:
«ԴՐՕՇԱԿ»
Ապրիլ-Մայիս 1929-Թիւ 4-5 (287-288)
ՀՅԴ տասերորդ ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 17 Նոյեմբեր 1924 – 17 Յունուար 1925, Փարիզ, Ֆրանսա:
Քաղաքական աննպաստ դէպքերի հետեւանքով հինգ տարի է, որ Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը յարմարութիւն չէր ունեցել գումարել իր հերթական Ընդհանուր ժողովը:
Վերջին 9րդ Ընդհանուր ժողովը տեղի էր ունեցել Երեւանում, 1919 թ. Հոկտեմբերին, երբ տակաւին կանգուն էր Հայաստանի հանրապետութիւնը, երբ մեր ժողովուրդը անհամբեր սպասում էր Հայկական Հարցի վերջնական լուծման, երբ հայ քաղաքական միտքը դեռ ունէր յաղթողի հոգեբանութիւն, եւ մեր կուսակցութեան առջեւ բացւած էին գործունէութեան յափշտակիչ հորիզոններ: Մենք պատրաստւում էինք փակելու քաղաքական պայքարի առաջին շրջանը եւ անցնելու յաջորդին՝ պետական ստեղծագործութեան եւ ընտեսական շինարարութեան: Ոգեւորութեան, յոյսի եւ անսահման լաւատեսութեան օրեր էին դրանք…
Հ. Յ. Դաշնակցութեան 10րդ Ընդհանուր ժողովը մի իրական մանրանկար էր այլազան երկինքների ներքեւ ապրող հայ աշխատաւորութեան: Պատգամաւորներ էին եկել Երկրից, Պարսկաստանից, Սիւրիայից, Եգիպտոսից, Յունաստանից, Բալկաններից, Ամերիկայից եւայլն: Օրակարգը կազմւած էր բազմակողմանի ու ճոխ: Հաւաքւած էր առատ նիւթ: Պատրաստւած էին ընդարձակ զեկուցումներ եւ մանրազնին լուսաբանութիւններ՝ քղաաքկաան, հաշւական, դատական, կազմակերպական ու ծրագրային ահրցերի մասին: Այդ ընդհանուր ժողովը քաղաքական կուսակցութեան սովորական համագումար չէր սոսկ, այլ մի տեսալ պարլամենտ: Նա զբաղւեց ո՛չ միայն զուտ կուսակցական հարցերով, այլեւ իր անդամների եւ մարմինների կատարած պետական աշխատանքի քննութեամբ:
Առաջին եւ հիմնական հարցը, որով զբաղւեց Ընդհանուր ժողովը, բնականաբար, պէտք է լինէր կուսակցութեան քաղաքական իդէալի ձեւակերպումը եւ յետագայ քաղաքականութեան որոշումը – ուրիշ խօսքով «Անկախ եւ Միացեալ Հայաստան»ի պահանջի վերագնահատութիւնը: Այս մասին ներկայացւեցին մի շարք զեկուցումներ, որոնք հանգամանօրէն քննութեան էին ենթարկում հարցը, եւ մի քանի նիստ տեւած վիճաբանութիւններից յետոյ, ժողովը միաձայնութեամբ վճռեց թէ այսուհետեւ եւս՝
«Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը կը շարունակէ մնալ Անկախ եւ Միացեալ Հայաստանի տեսակէտին վրա:
Անկախ Հայաստանի ստեղծումովը պիտի միանան ու ամբողջանան մեր հայրենիքին երկու գլխաւոր հատւածներուն – ռուսահայ եւ թրքահայ – հողերը այն սահմաններով, որ անհրաժեշտ են մեր երկիրը քաղաքականօրէն կենսունակ միաւոր մը դարձնելու եւ այսպէսով ապահովելու հայ ժողովրդի ֆիզիքական գոյութիւնն ու անոր տնտեսական եւ մշակութային բարգաւաճումը»:
Ս.Վրացեան
«ԴՐՕՇԱԿ»
Յուլիս 1925-Թիւ 1 (243)
ՀՅԴ իններորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1919 թուականի Սեպտեմբեր 27 – Հոկտեմբեր 30, Երեւան, Հայաստանի Հանրապետութիւն:
27 Սեպտեմբեր 1919ին կատարուեցաւ պաշտօնական բացումը ՀՅԴ Իններորդ Ընդհանուր ժողովին, որ շարունակուեցաւ մինչեւ Հոկտեմբեր ամսու աւարտը: Ժողովը պատմական նշանակութիւն ունեցաւ առաջին հերթին իր գումարման պահու ա՛յս դիտանկիւնէն:
Եղաւ Դաշնակցութեան առաջին գերագոյն ժողովը, որ կը գումարուի Անկախ Հայաստանի եւ հայ ազգային պետականութեան պայմաններուն մէջ:
Հրաչ Տասնապետեանի ամփոփումով (տես՝ «ՀՅ Դաշնակցութիւնը Իր Կազմութենէն Մինչեւ Ժ. Ընդհանուր Ժողով» աշխատութիւնը), ժողովը ունեցաւ «ամենալայն ներկայացուցչական պատկեր ու յստակօրէն համազգային բնոյ»չ:
Ժողովին իրենց ներկայացուցիչներով մասնակցեցան՝
— Հայաստանի ու Արեւելեան Բիւրօները եւ «բոլոր այն մարմինները, որոնք իրաւապէս գոյութիւն ունէին Ութերորդ Ընդհանուր ժողովի օրերուն (1914)».
– Նաեւ այն մարմինները, «որոնք կազմուած էին հնգամեակի ընթացքին (Բասէն, Բագրեւանդ, Հարք-Ապահունիք), ինչպէս նաեւ անոնք, որոնք կը բխէին Հայաստանի նոր իրականութենէն (Խորհրդարանական Ֆրակցիա, Երեւանի Ներկայացուցչական Խորհուրդ եւ այլն):
Ժողովի նախապատրաստութեան շրջանին, Մարտ 1919էն սկսեալ, ՀՅԴ զոյգ Բիւրօները «արեւմտահայ մարմիններուն տուած էին յատուկ դիւրութիւններ՝ իրենց կազմերը ամբողջացնելու»:
ՀՅԴ Իններորդ Ընդհանուր ժողովի «Որոշումներու Գրքոյկ»ին համաձայն՝ ժողովին մասնակցեցան վճռական ձայնով 61 եւ խորհրդակցական ձայնով 19 պատգամաւորներ:
ՀՅԴ 9րդ Ընդհանուր ժողովը եկաւ պատմական արժեւորումը կատարելու հայ ժողովուրդին հնգամեայ մաքառումին՝ մահուան անդունդը թաւալգլոր անկումին եւ հրաշափառ յարութեան, որուն պսակումը եղան Հայաստանի անկախութեան նուաճումն ու հայոց ազգային պետականութեան կերտումը:
Դաշնակցութեան 9րդ Ընդհանուր ժողովը պատմական նշանակութիւն ունեցաւ ոչ միայն հայ ազգային-ազատագրական շարժման աւելի քան երեսնամեայ պայքարին յաղթանակով պսակումը ամրագրելու իմաստով, այլեւ՝ հայ քաղաքական մտքի ակամայ, այլ բռնի երկփեղկումին վերջ տալու առումով: Ընդհանուր ժողովը Դաշնակցութեան Ծրագրէն ջնջեց Արեւմտահայաստանի եւ Արեւելահայաստանի համար 1907ի 4րդ Ընդհանուր ժողովին առաջադրած լայն ինքնավարութեան քաղաքական առաջադրանքները եւ, փոխարէնը, որոշեց ծրագրային նպատակ ունենալ «Միացեալ, Անկախ եւ Ազատ Հայաստան»ի իրագործումը:
ՀՅԴ Իններորդ Ընդհանուր ժողովը պատմական եղաւ նաեւ ու մանաւանդ թրքական պետութեան գործադրած Հայասպանութեան պատասխանատուները պատժելու իր որոշումով, որ ամրագրուեցաւ «Նեմեսիս գործողութեան» առջեւ ծրագրումի եւ կազմակերպումի կանաչ լոյս բանալով:
Նազարէթ Պէրպէրեան
ՀՅԴ ութերորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1914 թուականի Յուլիս – Օգոստոս ամիսներուն, Կարին, Արեւմտեան Հայաստան (Օսմանեան Կայսրութիւն):
ՀՅԴ եօթներորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1913 թուականի Օգոստոս 17-25, Կարին, Արեւմտեան Հայաստան (Օսմանեան Կայսրութիւն):
Զ.-րդ Ընդհ. Ժողովին որոշման համաձայն Է.-րդ Ընդհ. Ժողովը պիտի գումարւէր 1913-ի յուլիս ամսուն: Բայց մէկ կողմէն Բալկանեան պատերազմի հետեւանքով Թիւրքիոյ անցուցած ծանրածանր տագնապը եւ անոր զուգընթաց մտահոգութիւնները արգելք եղան, որ նախնական պատրաստութիւնները փութացւին: Միւս կողմէն Օսմ. Հայաստանի ղեկավար մարմիններու կողմէ դրւած պահանջը՝ Ժողովը Երկրին … մէջ գումարելու մասին, ձգձգեցին ժողովին վերջնական հրաւիրումը, որ, ուր ուրեմն, տեղի ունեցաւ Մեծ Հայքի մէջ:
Ժողովը բացւեցաւ օգոստոս 17-ին, իրաւասու 18 մարմիններէն 14-ի մասնակցութեամբ, տեւեց մէկ շաբաթ, ունենալով 14 նիստ:
Ժողովը սեղմ օրակարգ մը ունէր, նւիրւած հասուն ու անմիջական լուծում պահանջող խնդիրներու:
Օրակարգի սպառումէն ետք հարկ գտնւեցաւ շեշտել, թէ անխախ եւ ի զորու կը մնան նախորդ Զ.-րդ Ընդհ. Ժողովի բոլոր այն որոշումները, որոնց չի դպած այս Է.-րդ ժողովը իր նոր որոշումներով: Ասոնք ամփոփումը ահա կը բերենք ստորեւ:
Ա. Հ. Յ. Դաշնակցութեան Այլեւայլն Հատւածներու (section) Փոխյարաբերութիւնները
Բ. Թուրքիա
Գ. Ռուսիա
Ե. Պրօպագանդ եւ Հրատարակութիւններ
Դ. Պարսկաստան
Զ. Կեդր. Հաշւեքննիչին Գործունէութիւնը
Է. Կազմակերպական
«ԴՐՕՇԱԿ»
Սեպտեմբեր-Հոկտեմբեր 1913
Թիւ 9-10 (235)
Հ.Յ.Դ. Հիմնադիր Սերունդի երկու ղեկավար դէմքերու` Սիմոն Զաւարեանի եւ Ռոստոմի առաջնորդութեամբ, 7րդ Ընդհանուր Ժողովը քննութեան նիւթ դարձուց Գերմանիոյ հետ զինակցաբար ընդհանուր պատերազմի պատրաստուելու Իթթիհատի ռազմատենչ քայլերը։ Որոշեց՝ «օրինական բոլոր հնարաւոր միջոցներով կանխել զինուած ընդհարումները», իսկ եթէ պատերազմը անխուսափելի դառնայ՝ «ամէն քաղաքացի կը կատարէ իր քաղաքացիական պարտականութիւնը ի՛ր պետութեան հանդէպ»։
Նազարէթ Պէրպէրեան,
«27 Սեպտեմբեր 1919. Դաշնակցութեան պատմական՝ 9րդ Ընդհանուր Ժողովին բացումը ազատ ու անկախ Երեւանի մէջ»:
ՀՅԴ Եօթներորդ Ընդհանուր Ժողովը հրաւիրող շրջաբերական-նամակը, ժողովի արձանագրութիւններն ու որոշումներէն ամփոփում ու քաղուածքներ կրնաք տեսնել «ՆԻՒԹԵՐ Հ.Յ. ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՀԱՄԱՐ» Ժ. (10րդ) հատորի էջ 7-էն 42:
ՀՅԴ վեցերորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1911 թուականի Օգոստոս 17 – Սեպտեմբեր 17՝ Պոլիս, Թուրքիա (Օսմանեան Կայսրութիւն):
Ե.-րդ Ընդհանուր ժողովին որոշման համաձայն, Զ.-րդ Ընդհանուր ժողովը պիտի գումարւէր 1911 տարւան մէջ: Ըստ այսմ ցրւեցան հրաւիրագրերը եւ ժողովը տեղի ունեցաւ 1911 օգոստոս 17-էն մինչեւ սեպտեմբեր 17, նւիրելով միջին հաշւով օրական երկու, ընդամէնը 50 նիստ Օրակարգի գլխաւոր խնդիրներուն:
Տեղեկագրերու ընթերցումէն եւ բերանացի զեկոյցներէն ետք, ժողովն անցաւ վիճաբանութիւններուն եւ տւաւ որոշումներ, որոնցմէ կը քաղենք հոս կարեւորագոյնները:
Ա. Աշխատաւորական Քաղաքականութիւնը
Բ. Թուրքիա
Գ. Ռուսիա
Դ. Պարսկաստան
Ե. Կազմակերպական
«ԴՐՕՇԱԿ»
Յուլիս-Դեկտեմբեր 1911
Թիւ 7-12 (218)
ՀՅԴ հինգերորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1909 թուականի Օգոստոս-Սեպտեմբեր ամիսներուն, Վառնա, Պուլկարիա։
ՀՅԴ Ե.-րդ Ընհդանուր ժողով
Յայտարարագիր Կովկասեան Գործունէութեան Առթիւ
Հ.Յ. Դաշնակցութեան Ե.-րդ Ընդհանուր ժողովը կանգնած է քաղաքական երկու տարբեր պատկերների առջեւ: Մինչ մի կողմից գալիս ենք Թուրքիայի մեր քսանամեայ կռիւների փայլուն յաղթանակն արձանագրելու, մինչեւ Իրանի պատմութեան մէջ մեր մասնակցութեամբ բացւած նոր շրջանն ենք աւետում, մինչեւ երկու երկրների բռնապետների տապալումը եւ ուժասպառ ժողովուրդների վերածնութիւնն ենք ողջունում,– այնտեղ՝ Ռուսաստանում սեւ րէակցիան է, որ տիրող է, յաղթական: Ժողովրդի դէմ յայտարրւած պատերազմն է, որ շարունակում է մղւել յամառ ու անողոք. այնտեղ արիւնոտ, նոր, մեծ պայքարի հեռանկարն է, որ գրւած է սպառնալից:
…Կռիւը դաշնակցական շարքերի եւ ընդհանրապէս կովկասահայ մտաւորականութեան դէմ՝ երկարօրէն եւ խնամքով նախապատրաստւած, մղւում է հայ ժողովրդի տականքների աջակցութեամբ ու խրախուսանքով, յաճախ նոյն պաշտօնեաների ձեռքով, որոնք դեռ երեք մեր կօմիտէների թոյլտւութեանն էին սպասում՝ իրենց պաշտօնատեղին երթալու համար, դաշնակցական մարմինների ու դատարանների աջակցութեանն էին դիմում եւ՝ յեղափոխական դրօշակի ետեւից քարշ ընկած՝ կազմակերպութեան մարտական ու գաղափարական կորովն էին գովաբանում:
«ԴՐՕՇԱԿ»
Հոկտեմբեր-Նոյեմբեր 1909
Թիւ 10-11(207)
-Նիւթեր Հ. Յ. Դաշնակցութեան Պատմութեան Համար. Զ. Հատոր
-Յայտարարագիր Հ. Յ. Դաշնակցութեան Հինգերորդ Ընդհանուր Ժողովի
-Յայտարարագիր Կովկասեան Գործունէութեան Առթիւ
ՀՅԴ Չորրորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1907 թուականի Փետրուար 22 – Մայիս 4, Վիեննա, Աւստրիա:
Համաձայն Ընդհանուր ժողովի կարգադրութեան՝ ժողովի որոշումները բաժանւած են երեք կարգի՝
- Մի մասը ընդհանրութեան համար, որը եւ հրապարակում ենք «Դրօշակի» ներկայ, յատուկ համարում:
- Միւս մասը Դաշնակցական Մարմինների համար, որը եւ շատ շուտով կ’ուղարկւի Կեդրոնական կօմիտէներէին, տպագրւած առանձին տետրակով:
- Երրորդ մասը յատուկ Մարմինների համար, որոնց եւ կը տեղակագրւին նրանց վերաբերեալ գաղտնի վճիռները, կազմակերպական ճանապարհով:
Ընդհանուր ժողովի վերաքննած, լրացրած եւ վաւերացրած «ԿԱՆՈՆԱԳԻՐԸ» արդէն տպագրւեց եւ ուղարկւեց բոլոր Մարմիններին, առաջիկայիմ դրանով ղեկավարւելու համար:
«ԾՐԱԳԻՐԸ» տպագրութեան կը յանձնւի մօտ ապագայում:
«ԴՐՕՇԱԿ»
1907, Մայիս
ԺԸՆԵՎ
-Նիւթեր Հ. Յ. Դաշնակցութեան Պատմութեան Համար. Դ. Հատոր
-Նիւթեր Հ. Յ. Դաշնակցութեան Պատմութեան Համար. Ե. Հատոր
ՀՅԴ երրորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1904 թվականի Փետրուար-Մարտ ամիսներուն, Սոֆիա, Պուլկարիա:
Հ.Յ. Դաշնակցության Գ. Ընդհանուր ժողովը տեղի կ’ունենայ Սոֆիայի մէջ, 1904ի Յունուար 31ին, եւ կը տեւէ մինչեւ Մարտ։ Ժողովին ներկայ էին՝ Ք. Միքայէլեան, Սիմոն Զաւարեան, Մարտիրոս Մարգարեան, Աւետիք Եղիկեան եւ ուրիշներ։ Ժողովին ներկայ էր նաեւ «Փրօ Արմենիա» թերթի խմբագրապետ Փիեռ Քիառ։ Երրորդ ժողովը կը սկսի օրակարգի հարց ունենալով թուրք կառավարութեան ծրագրած յարձակումը Սասունի վրայ եւ զայն դիմակալելու ռազմական միջոցները։
Արդարեւ, Սասունի ինքնապաշտպանութեան կռիւները կը սկսին 1904ի Յունուարին, երբ թրքական զօրքերը կը յարձակին հայոց վրայ Սալեհ փաշայի հրամանատարութեամբ։ Կռիւներու ընթացքին Հրայր Դժոխք կը նահատակուի եւ զինք կը փոխարինէ Սեբաստացի Մուրատ։ Նկարագրելէ ետք Սասունի կռիւները, հեղինակը կը յանգի այն եզրակացութեան, թէ կարելի չէր յաջողութիւն ձեռք ձգել հայդուկային կռիւներով միայն, այլ անհրաժեշտ էր դիմել ժողովրդային ընդհանուր եւ միացեալ ապստամբութեան։
Այս շրջանին ՀՅԴ Գ. Ընդհանուր ժողովը կ’որոշէ մահափորձի ենթարկել սուլթան Համիտը Կ. Պոլսոյ մէջ։ Քրիստափոր Միքայէլեանի ղեկավարութեամբ սոյն մահափորձը դժբախտաբար կը ձախողի գործնական պատճառներով։
Աշոտ Ներսիսեան
«Հ.Յ.Դաշնակցութեան պատմութիւն» (1898-1908) Բ. հատոր
ՀՅԴ երկրորդ Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է 1898 թուականի Ապրիլ-Յուլիս ամիսներուն, Թիֆլիս, Վրաստան (Ռուսական կայսրութիւն):
Հ.Յ. Դաշնակցության Բ. Ընդհանուր ժողովը կը բացուի Թիֆլիսի մէջ, 1898 թուականի Ապրիլ 5ին եւ կը տեւէ մինչեւ Յուլիս ու կ’ունենայ 66 նիստ։ Երկար վիճաբանութիւններէ ետք սոյն ժողովը կ’արտօնէ ուժերու կեդրոնացում Արեւմտեան Հայաստանի մէջ եւ կատարել ցոյցեր Կ. Պոլսոյ եւ ծովեզերեայ քաղաքներու մէջ, կը մերժէ ֆետայական գործունէութիւնը ու կը ձգտի զօրացնել հայ ժողովուրդի մէջ ընդհանուր ապստամբութեան ոգին։
Ժողովը կ’որոշէ նաեւ հաստատել սերտ կապեր օսմանեան իշխանութեան ներքեւ ապրող ասորիներու, մակեդոնացիներու եւ յոյներու հետ։ Կ’որոշէ գործակցիլ Երիտասարդ թուրքերու հետ, պարզել անոնց ՀՅԴ ձգտումները թուրք կառավարութեան նկատմամբ եւ ստեղծել յեղափոխական ուժ թուրքերու մէջ։ Ժողովը կ’որոշէ ապստամբութեան համար կեդրոնացնել գաղտնի ուժեր Արեւմտեան Հայաստանի եւ Կիլիկիոյ որոշ շրջաններուն մէջ։ Պէտք է ըսել, որ հակառակ Բ. Ընդհանուր ժողովի կողմէ տրուած որոշումին, տեղի կ’ունենային հայդուկային կռիւները, որոնց պատճառով Օսմանեան կառավարութիւնը խիստ հսկողութեան կ’ենթարկէր ազատագրական պայքարով տոգորուած հայկական որոշ շրջաններ, ինչպէս՝ Սասունը։
Դաշնակցութեան Բ. Ընդհանուր ժողովը որոշած էր տանիլ քարոզչական աշխատանք արտասահմանի մէջ, եւրոպական քաղաքական շրջանակներու վրայ բարոյական ազդեցութիւն ձգելու նպատակով։ Սոյն ծրագրի կենսագործման համար, Ժընեւ կու գայ Ք. Միքայէլեան, որ կը բարձրացնէ մակարդակը «Դրօշակ» թերթին՝ Ակնունիի, Ահարոնեանի եւ տաղանդաւոր այլ մտաւորականներու աշխատակցութեամբ։ «Դրօշակ»ը կը ստանայ նոր որակ, երբ Ակնունին կը ստորագրէ «Կովկասեան խաբրիկներ» խորագրեալ յօդուածաշարքը եւ Ք. Միքայէլեան լոյս կ’ընծայէ «Ամբոխային տրամաբանութիւն» խորագրեալ իր աշխատութիւնը։
Ք. Միքայէլեան «Դրօշակ» թերթին համար կ’ապահովէ նաեւ աշխատակցութիւնը օտար հայասէրներու, ինչպէս՝ Ժորես, Պրեսանսէ, Անատոլ Ֆրանս, Փիեռ Քիառ եւ ուրիշներ։
1900ին Փարիզի մէջ, Ք. Միքայէլեանի նախաձեռնութեամբ, ֆրանսերէնով լոյս կը տեսնէ «Փրօ Արմենիա» հանդէսը՝ խմբագրութեամբ Փիեռ Քիառի։ Սոյն թերթին կ’աշխատակցին Եւրոպայի հայասէր օտար մտաւորականներ։ Այս առիթով Մոսկուայէն կը հրաւիրուի բժիշկ Յովհաննէս Լոռու-Մելիքեան, որ կը տանի քարոզչական բեղուն աշխատանք՝ ծանօթացնելով Հայ Դատը օտարներուն։ Կարճ ատեն ետք, «Փրօ Արմենիա» թերթը կը դառնայ կեդրոն՝ հայանպաստ գործունէութեան։
Աշոտ Ներսիսեան
«Հ.Յ.Դաշնակցութեան պատմութիւն» (1898-1908) Բ. հատոր
ՀՅԴ առաջին Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցած է1892 թուականի Յուլիս-Սեպտեմբեր ամիսներուն, Թիֆլիսո, Վրաստան (Ռուսական կայսրութիւն):
Հ.Յ. Դաշնակցության առաջին Ընդհանուր ժողովը ճակատագրական դեր խաղաց ինչպէս մայր կուսակցութեան, այնպէս էլ ողջ հայ ազատամարտի պատմութեան մէջ: Նրա մշակած գաղափարական ու կազմակերպական սկզբունքները որոշեցին արեւմտահայերի մի ամբողջ տասնամեակ տեւած հերոսական պայքարի ուղղութիւնն ու եղանակները:
Ժողովը պարզութիւն մտցրեց 1890ին ստեղծուած «Հայ Յեղափոխականների Դաշնակցութեան» նպատակների ու գործելակերպի մէջ: Տեղի ունեցաւ այն որակական տեղաշարժը, որի հետեւանքով ստեղծուեց «ոչ այնքան յեղափոխականների դաշնակցութիւն, այսինքն՝ յեղափոխական մարդկանց միութիւն, այլ յեղափոխական դաշնակցութիւն, այսինքն՝ յեղափոխական մի որոշ ծրագիր հետապնդող կուսակցութիւն, որ ունի յեղափոխական գործելակերպ: Եւ աստիճանաբար Դաշնակցութիւնը դարձաւ ոչ թէ առհասարակ յեղափոխականների միութիւն, այլ դաշնակցական իմաստով յեղափոխկաանների կազմակերպութիւն»*:
Այս տեղաշարժի հետեւանքով փոխում էր նաեւ Հ.Յ. Դաշնակցութեան շուրջը համախմբուած երիտասարդների գաղափարական նպատակամշուածութիւնն ու գործունէութեան եղանակը:
Ազատականների ու յեղափոխականների պայքարը աւարտւում էր: 1890ին յստակօրէն գծագրուած միասնական նպատակից անցում էր կատարւում դէպի գաղափարական ու կազմակերպական սկզբունքների միասնութիւնը: Ձեւաւորւում էր յեղափոխական, մարտական, ապակենտրոն, իր քաղաքական նպատակներով՝ խորապէս ազգային, ընկերային յենարանով՝ ժողովրդա-աշխատաւորական մի կուսակցութիւն, որը առաջին պլան մղելով արեւմտահայերի ազատագրութեան խնդիրը միաժամանակ պահպանում էր հաւատը ընկերվարութեան յաղթանակի նկատմամբ:
Դրանով իսկ կուսակցութիւնը ամուր կերպով կանգնելով ազգային խնդիրների լուծման հողի վրայ կարողանում էր կապ ստեղծել իր դարաշրջանի արժէքների հետ եւ կատարել ազգայինի ու համամարդկայինի սինթեզը, որն էլ դառնում էր նրա ուժի ու կենսունակութեան աղբիւրը:
*Ն. Հանգոյց, «Մտածումներ ՀՅ Դաշնակցութեան մասին», Փարիզ, 1930, էջ 75
Գէորգ Խուդինեան
«Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Առաջին ընդհանուր ժողովը» (Գումարման 100-ամեակի առթիւ)
Երեւան, 1992, էջ 30
Կուսակցության հիմնադիր ժողովները տեղի ունեցած են 1890 թուականի Յուլիս–Օգոստոս ամիսներուն, Թիֆլիս, Վրաստան (Ռուսական կայսրութիւն):
Հիմնադիր ժողովներու աւարտէն ետք, կուսակցութիւնը յատուկ փաստաթուղթերով կը յայտնէ հայ ժողովուրդին տեղի ունեցած իրադարձութեան՝ Հայ Յեղափոխականների Դաշնակցութեան ստեղծման մասին:
Մինչեւ պաշտօնական օրգան «ԴՐՕՇԱԿ»-ի լոյս ընծայման աշխատանքները կազմակերպելը, կուսակցութիւնը նոյն անունով հրապարակեց մի քանի թռուցիկ թերթեր: Առաջին տպագիր փաստաթուղթը «ԴՐՕՇԱԿ»-ի Թիւ 1 թռուցիկ թերթն էր (1917 թ.-ի Փետրվարեան ապստամբութնեէն ետք, Ռոստոմը (Ստեփան Զօրեան) Ցարական ոստիկանութեան արխիվներուն մէջէն գտաւ թիվ 1 թռուցիկի մէկ օրինակը, եւ անուանեց զայն «Մանիֆեստ Հ. Յ. Դաշնակցութեան»):
Փաստաթուղթը աւետելով նոր կուսակցութեան ստեղծման մասին, կու տար հայոց հարցի անցած ուղիի համառոտ ամփոփումը եւ կը բանաձեւէր ստեղծուած պահի հրամանայականը՝ բոլոր յեղափոխական ուժերու միութեան, և Դաշնակցութեան խնդիրը:
Մանիֆեստը լոյս տեսած է 1890 թվականի Սեպտեմբերի սկիզբը, երբ նորաստեղծ կուսակցութիւնը գործիչներ կը ղրկէր Անդրկովկասի տարբեր քաղաքներ, ժողովպւրդին իր նպատակներուն հետ ծանօթացնելու եւ տեղերում առաջին կազմակերպութիւնները ստեղծելու համար: