Հայատյացությունը պետք է դատապարտվի
19 Մարտ 2019 ՀՅԴ Եվրոպայի Հայ Դատի գրասենյակի եւ «Թուֆենկյան» հիմնադրամի նախաձեռնությամբ մարտի 6-ին Եվրոպական խորհրդարանում անցկացվել է «Հայատյացություն. պատմական եւ արդի դրսեւորումները» խորագրով համաժողովը:Համաժողովի գլխավոր զեկուցողներն էին թուրք պատմաբան, ակտիվիստ, Հայոց ցեղասպանության իրողության պաշտպան Ռագըփ Զարաքոլուն, որը բազմիցս հալածվել է թուրքական իշխանությունների կողմից, Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպան Արտակ Բեգլարյանը, Արցախի մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան Ռուբեն Մելիքյանը, լրագրող, բլոգեր Ալեքսանդր Լապշինը, որն Արցախ այցելելու պատճառով ձերբակալվել էր ադբեջանական իշխանությունների կողմից, եւ լեհ հայագետ Յակուբ Օշիեցկին:
Համաժողովի կազմակերպման նպատակի, ծավալված քննարկումների եւ արձանագրված արդյունքների մասին «Ապառաժ»-ը զրուցել է ՀՅԴ Եվրոպայի Հայ Դատի գրասենյակի հաղորդակցության պատասխանատու Հարութ Շիրինյանի հետ:
![](https://www.arfd.am/wp-content/uploads/2019/02/Շիրինյան-1-1024x654.jpg)
– Որքանո՞վ էր անհրաժեշտ հայատյացության պատմական եւ արդի դրսեւորումները թեմայով համաժողովի կազմակերպումը եւ ի՞նչ նպատակ ուներ այն:
– Հայատյացության պատմական եւ արդի դրսեւորումները թեմայով համաժողովը շատ կարեւոր էր նախ եւ առաջ այն պատճառով, որ այն կազմակերպվել է հենց եվրախորհրդարանի շենքում: Հայատյացության թեմայի բարձրաձայնումն այդպիսի կարեւոր ատյանում՝ հայերի եւ հատկապես եվրոպական խորհրդարանի անդամների, օգնականների եւ եվրոպական հասարակության ներկայացուցիչների մասնակցությամբ, մեր նպատակներից մեկն էր:
Վերջին շրջանում հայատյացության դեպքերի ավելացումը ոչ միայն Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի հասարակության շրջանում, այլ նաեւ հայկական սփյուռքի գաղութներում լուրջ մտահոգության տեղիք են տալիս: Նկատի առնելով հայատյացության վտանգը հայկական խնդիրների վրա, շատ կարեւոր էր դրանց բարձրաձայնումը: Մենք նպատակադրվել ենք պայքարել հայատյացության դրսեւորումների դեմ՝ այդ պայքարին մասնակից դարձնելով ոչ միայն հայ ժողովրդի ներկայացուցիչներին, այլեւ օտարներին, այս պարագայում՝ եվրամիության ներկայացուցիչներին:
– Ի՞նչ քննարկումներ են ծավալվել համաժողովի ընթացքում:
– Մենք առիթ ունեինք ունկնդրելու այնպիսի բանախոսների, որոնք իրենց մաշկի վրա են զգացել հայատյացության դրսեւորումները: Հիմնվելով փաստերի վրա՝ քննարկվել են հայատյացության դրսեւորումների ձեւերը, ի մասնավորի՝ թուրքական հասարակության եւ ադրբեջանական հասարակության մեջ:
Մատնանշվել են նաեւ այս երկու պետությունների իշխանությունների կողմից հաստատված ռեժիմների ուղղակի մասնակցությունը հայատյացության դրսեւորումների վրա, նրանց դերակատարությունը երկրի հասարակությունների շրջանակում հակահայկական քարոզչության տարածման վրա:
Թուրքիայում եւ մանավանդ Ադրբեջանում հայատյացության դրսեւորումներն արտացոլվել են պետական քաղաքականության մեջ: Հակահայկական դրսեւորումները սերմանվում են քաղաքացիների մեջ փոքր տարիքից սկսած՝ մանկապարտեզում, դպրոցում:
Իշխանությունները փորձում են հասարակության մեջ վառ պահել ատելության զգացումը, որպեսզի պետք եղած պարագայում օգտագործեն ժողովրդին՝ ինչպես դա եղավ 2016-ի ապրիլյան պատերազմի ընթացքում, երբ Ադրբեջանի զինվորների գործողություններն ուղղված էին ոչ միայն բանակի դեմ, այլեւ խաղաղ քաղաքացիների:
Այս քաղաքականությունը խիստ դատապարտելի է:
– Համաժողովի առանցքային թեման հայատյացության դեմ պայքարի ուղիներն էին: Ի՞նչ եզրակացությունների է հանգել համաժողովն այս առումով:
– Ամենակարեւոր եզրակացությունը, որին հանգեցին համաժողովի մասնակիցները, այն է, որ հայատյացությունը պետք է դիտարկվի որպես այլատյացություն: Եթե եվրոպական հասարակությունը եւ քաղաքական գործիչները արագ կերպով դատապարտում են այլատյացությունը, անտիսեմիտիզմը եւ ռասիզմը, ապա հայատյացության բոլոր դեպքերը նույնպես պետք է դատապարտելի դառնան՝ ապագայում դրանք բացառելու նպատակով:
Երկրորդ կարեւոր եզրակացությունն այն էր, որ հայատյացության դեմ պայքարի մասնակիցները պետք է լինեն ոչ միայն հայերը, այլ այլատյացության այս տեսակի դեմ մասնակցություն պետք է ունենա միջազգային հանրությունը՝ եվրոպական միության ներկայացուցիչների գլխավորությամբ: Հայատյացությունն այնպիսի երեւույթ է, որը բարձրացնում է ատելությունը ժողովուրդների միջեւ, ինչը եւ պատերազմի բռնկման հավանականություններն է ավելացնում՝ վտանգելով երկու կողմերի հասարակություններին:
– Ինչպե՞ս եք գնահատում համաժողովի արդյունքները:
– Ասեմ, որ մենք բավականին գոհ ենք խորհրդաժողովի արդյունքներից: Այն ստացավ պետք եղած արձագանքը՝ ինչպես համաժողովի մասնակիցների, այնպես էլ զանգվածային լրատվամիջոցների շրջանակում:
Մեր վերջնական նպատակն այն է, որ հայատյացության բոլոր դրսեւորումները եւ դեպքերը դատապարվեն եվրախորհրդարանի անդամների հաջորդ զեկույցներում: Միջազգային կազմակերպությունները պետք է մասնակցություն ունենան հայատյացության երեւույթների դեմ պայքարին՝ եվրախորհրդարանի տարբեր ատյաններով բարձրացնելով հայատյացության դրսեւորումների հարցը:
Լուսինե Թեւոսյան