«Կան երիտասարդներ, որ ինքզինքնին միշտ բարձր դիրքի մէջ կը գտնեն. եթէ ասոր պատճառը փնտռուի՝ դիւրին է համոզուիլ, որ այդ երիտասարդներն այդչափ բարձր պիտի չկարծէին զիրենք՝ եթէ օդէն աւելի թեթեւ չըլլային»։

Յակոբ Պարոնեան (1843-1891)
«Պտոյտ մը Պոլսոյ թաղերուն մէջ»

Հ․Հ․ ներկայ ղեկավարութեան ընտրանին հաւանաբար լաւ չի ճանչնար արեւմտահայ երգիծագիր Յակոբ Պարոնեանը: Այդպէս կը կարծենք, նկատի ունենալով կրթութեան նախարարութեան կողմէ վերատեսութեան ենթարկուած եւ «վերա-որակաւորուած» հայոց գրականութեան եւ պատմութեան հայամերժ, չըսելու համար «հայատեաց» յայտագիրը։ Դժբախտաբար, նոր սերունդն ալ կրնայ միայն հպանցիկ ծանօթութիւն ունենալ այս տիտանին մասին:

Բնականաբար, Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններու մեկնարկն ալ գրական ոլորտէն հեռու է։

Պարոնեան իր օրերուն՝ 19-րդ դարուն, պախարակեց կեղծաւոր, փառասէր, խաբեբայ եւ իրենց անձնական «ես»-ն ու հաշիւները ամէն բանէ վեր դասող աղաներն ու գործատէրերը, ղեկավարներն ու կղերականները, անխնայ եղաւ նաեւ պոլսահայութեան մէջ մեծ ազդեցութիւն ունեցող տիպարներու հանդէպ, զանոնք (ան)մահացնելով իր հռչակաւոր «Ազգային ջոջեր» հատորին մէջ։

Պարոնեան, այլ գործերու կողքին, յատկապէս «Պտոյտ մը Պոլսոյ թաղերուն մէջ» գիրքին մէջ կը նկարագրէ պոլսահայ հասարակութեան 19-րդ դարու վերջերու առօրեան ու ներքին, համայնքային կեանքը, ինչպէս նաեւ Պոլսոյ հայաշատ թաղամասերը:

Այսօր, 21-րդ դարու երրորդ տասնամեակի սկիզբը, Պարոնեանի խնդուք յառաջացնող գրածն ու տխրութիւն սփռող խորքը կը կրկնուին ժամանակակից իրականութիւններու լոյսին տակ։
Քանի մը օր առաջ իրականացաւ սպասուածը, այն՝ որ թրքական կողմէն ծանուցուած էր վաղուց, այսինքն՝ Հ․Հ․ արտաքին գործոց նախարար Արարատ Միրզոյեան ամենայն հպարտութեամբ եւ գոհունակութեամբ իմացուց, թէ իր մասնակցութիւնը պիտի բերէր Մարտ 11-էն 13 տեղի ունենալիք Անթալիոյ Դիւանագիտական Համախմբումին (Antalya Diplomacy Forum), որ ըստ էութեան լայն կարկինով եւ ոչ մէկ կրօնական կամ ցեղային սահմանափակումով լոպիինկի իւրայատուկ յայտագիր մըն է։

Երկրորդ տարին ըլլալով կը կազմակերպուի այս բնոյթի համաժողով մը, ուր փաղաքշական շռայլութեամբ կը ներկայացուին կազմակերպիչ երկիր Թուրքիան եւ անշուշտ անոր սուլթանամէտ ղեկավար Էրտողանը։ Կը ներկայացուի հիւրասէր, մարդկային իրաւունքներուն եւ արդարութեան համար պայքարող «վարդագո՜յն» Թուրքիա մը, որ յաճախ կը խանդավառէ երրորդ աշխարհի երկիրներ եւ յատկապէս ղեկավարներ, որոնք, յամենայնդէպս, նման հաւաքներու մասնակցելու յորդորներ ու թելադրանքներ կը ստանան «հեղինակաւոր» երկիրներէ:

Հայաստան պէտք է ուրախ ըլլայ, որովհետեւ գրկաբաց ընդունուեցաւ Անթալիոյ մէջ: Թուրքիա «քարթ պլանշ» տուած էր Երեւանի իր բարեկամներուն (չաճապարենք գործակատար կոչել զանոնք), այսինքն հայրենի բազմանդամ պատուիրակութեան մը կանաչ լոյս տրուած էր մասնակցելու: Թուրքիա կը ցանկար գրկաբաց դիմաւորել նաեւ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը։
Միրզոյեանի աւետիսը հազիւ իմացած, Անգարան ողջունեց անձամբ մասնակցելու անոր որոշումը:

Երկար մեկնաբանութեան չի կարօտիր Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարութեան գրառումը․ «Նման փոխադարձ քայլերը կը նպաստեն երկու երկիրներուն միջեւ երկխօսութեան ընդլայնման, յարաբերութիւններու լիակատար կարգաւորման եւ վստահութեան ջանքերու ընդարձակման»:

Ուրեմն. Պոլիսէն հեռու, Թուրքիոյ հարաւային ծովափը ուղղուելով՝ Անթալիոյ մէջ պտոյտ (եւ ելոյթ) կատարեց Հ․Հ․ արտաքին գործոց նախարարը։

Դժբախտաբար, Արարատ Միրզոյեան եւ իր պատուիրակութիւնը, Անթալիոյ թաղերուն մէջ պտոյտի ելլելով, մերժեցին գիտակցիլ, թէ ո՛չ միայն ծուղակի մը մէջ ինկած են, այլ աւելի՛ն՝ բռնուած են համաթրքական եւ համաթուրանական շարժումին ճանկերուն մէջ, մասնակից են էապէս հակահայ (եւ շատ մը այլ հակա…) ծրագիրներու իրականացման:

Վերը նշուած Պարոնեանի խօսքը կը շարունակուի սապէս. «․․․Դժբախտաբար մեր ազգին մէջ շատերու բարձրանալուն գաղտնիքը բնական օրէնքով միայն կը լուծուի։ Ծանրերը միշտ գետնաքարշ կը մնան եւ թեթեւները վեր կ՛ելլեն։ Այս գիւղին («Միջագիւղ». խմբ․) մէջ կան երիտասարդներ՝ որոնց գլխուն եթէ չուան մը անցընենք՝ կրնանք զանոնք թռուցիկի պէս բարձրացնել … օդին մէջ»։

Կրկին եւ կրկին կը դատապարտենք Հ․Հ․ պատուիրակութեան մասնակցութիւնը՝ Antalya Diplomasi Forumu-ին։ Այդպիսի ազգայնամոլ քարոզչական բեմահարթակի մը վրայ Հայաստանի պարզ ներկայութիւնն իսկ ընդվզեցուցիչ եւ անընդունելի է: Սա լոկ զգացական կեցուածք չէ, այլ կը հիմնուի այն դառն իրականութեան վրայ, որ այս թակարդը լարող Թուրքիան լծուած է Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման թղթածրարը փակելու անհատոյց, եւ աղաղակող գործակիցներ կը գտնէ հայութեան բերդէն ներս: Կան անշուշտ Արցախի, գերիներու, Սիւնիքի եւ բազում այլ թղթածրարները, որոնք կը մնան բաց, բայց Թուրքիա ահաւասիկ լծակիցներ կը գտնէ նաե՛ւ զանոնք փակելու: Եւ միայն կոյր եւ անմիտ (չըսելու համար՝ դաւաճան) պէտք է ըլլալ այս դաւը չտեսնելու համար:

Աւարտենք Պարոնեանի ժպիտ յառաջացնող խօսքով եւ միշտ ալ տխրութիւն պարտադրող խորքով․ «Իսկ մեզի (փոխան՝ «ինծի»-ի. խմբ․) համար հոն մտնելու ամենէն ապահով ճամբան՝ հոն բնաւ չմտնելն է»։

ՀԱՅՐԵՆԻՔ – Պոսթըն
Խմբագրական

hairenikweekly.com