Սույն թվականի հուլիսի 1-ից ուժի մեջ է մտնելու «Անկանխիկ գործառնությունների մասին» օրենքի նոր կարգավորումները, ըստ որոնց 300 հազար դրամը գերազանցող գործարքների անկանխիկ իրականացումը դառնալու է պարտադիր: Կառավարության հիմնավորմամբ՝ այդ կարգավորումները կանխիկի շրջանառության և ստվերի կրճատման ուղղությամբ իրականցվող քայլեր են։

ArmDaily.am-ը զրուցել է ՀՅԴ անդամ, ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, տնտեսագետ Թադևոս Ավետիսյանի հետ՝ պարզելու համար օրենքի նոր կարգավորումների նպատակահարմարությունը, ռիսկերը, նաև թե հասարակության քանի տոկոսն է պատրաստ այդ փոփոխությանը։

Նրա խոսքով՝ փոփոխության հիմքում դրված նպատակը դրական ու կարևոր է, սակայն այն փոփոխությունները, որոնք կատարվում են, որոշակիորեն չեն կապվում դրված նպատակի հետ ու բավականին խնդրահարույց են։ «Օրենքի կարգավորումներն ավելի շատ խնդիրներ ստեղծող են, քան խնդիրներ լուծող։ Սա բնորոշ քայլ է իշխանության վարած քաղաքականությանը։ Կառավարությունն անկանխիկ շրջանառությունը խթանելու համար դրել է բավականին կոշտ կարգավորումներ»,- ընդգծեց Ավետիսյանը։

Տնտեսագետի խոսքով՝ բնականաբար անկանխիկի շրջանառությունն ավելի թափանցիկ է ու պետական վերահսկողության տեսանկյունից արդյունավետությունն ավելի բարձր կլինի։ Ամեն դեպքում, եթե նայում ենք միջազգային փորձին, տեսնում ենք, որ շատ զարգացած երկրներ կա՛մ չունեն նման խիստ սահմանափակումներ, սակայն ունեն եկամուտների շարժի բարձ թափանցիկություն, կա՛մ էլ, եթե ունեն սահմանափակումներ, ապա դրանց շեմը բավականին բարձր է։ «Միայն կոշտ սահմանափակումներով, դրամական ցածր մակարդակ սահմանելով չի, որ կարելի է կրճատել ստվերը կամ բարձրացնել եկամուտների շրջանառության թափանցիկությունը։ Դրա համար, ըստ իս, մեր նման երկրներում շատ ավելի կարևոր են խթանիչ կարգավորումները։ Եթե դու ստեղծես այնպիսի միջավայր ու պայմաններ, որ անկանխիկ վճարումն օբեկտիվորեն դառնա ավելի ձեռնտու քաղաքացիների համար, նրանք առանց սահմանափակումների էլ կամովին կգնան անկանխիկ գործարքների, այդ թվում՝ և՛ ֆիզակական, և՛ իրավաբանական անձինք։ Բայց երբ դու կոշտ սահմանափակումներով գնում ես դեպի անկանխիկ վճարումների ճանապարհով, պետք է հաշվի առնես, որ անկանխիկի ժամանակ մարդիկ կատարում են նաև լրացուցիչ ծախսեր՝ բանկային միջնորդավճարներ և այլն։ Այս սահմանափակումներն իրական խթաններ են, որպեսզի քաղաքացիները շրջանցնեն պետության սահմանափակումները»,- նշեց մեր զրուցակիցը։

Ավետիսյանի պնդմամբ՝ բացի նրանից, որ պետությունը չի ստեղծել մի միջավայր, որտեղ քաղաքացիները կամովին կգնան անկախիկ վճարումների ճանապարհով, նաև մենք չունենք ինստիտուցիոնալ այն հնարավորությունները, որոնք կհարթեն ստեղծված ու դեռ սպասվող խնդիրները։ Այսինքն՝ պետության տեխնիկական և տեղեկատվական կարողությունները բավարար չափով զարգացած չեն, որպեսզի հարթեն առաջացող հնարավոր խնդիրներն ու ոլորտում նոր բացեր չստեղծեն։ «Ըստ իս՝ այս ամենն ուղղակի ձևական մի բան է։ Նրանք նպատակ չունեն համակարգը գործարկելու և հաջողելու, այլ իրենց նպատակն ավելի շատ պոպուլիստական է։ Ցավոք սրտի, նմանատիպ կարգավորումները, որոնք ավելի շատ մանիպուլյատիվ ու պոպուլիստական են, լավ գաղափարները, որոնք օբյեկտիվորեն կարող են գործնականում հաջողել, սկսում են արժեզրկել՝ դրանց նկատմամբ հասարակության մեջ հակակրանք ստեղծելով։ Սրա համար լավագույն բնութագրումն այն է, որ եթե չեք կարողանում լավ բան անել, գոնե վատը մի ՛արեք»- ընդգծեց տնտեսագետը։

Նշենք, որ հասարակության առնվազն երկու խավ արդեն իսկ ունեն արհեստական սահմանափակումներ և չեն կարողանալու օգտվել համակարգից։ Առաջինն այն մարդիկ են, մասնավորապես, մեծահասակները, որոնք բանակային գործարքներ չեն կարողանում անել, երկրորդ՝ մարդիկ,որոնք երբեմն անհիմն հայտնվում են հարկադիր ծառայություն ապահովող մարմնի ուշադրության կենտրոնում, և նրանց բանակային հաշիվներին արգելքներ են դրվում։ «Նախ պետք է վերանայվի բանակային գործարքների միջնորդավճարների հարցը, հետո պետք է իրենց տեխնիկական և տեղեկատվական գործիքները կիրառեն, որպեսզի հասարակությունն ադապտացվի նորին։ Ես այս ամենին թերահավատորեն եմ մոտենում։ Ինչ վերաբերում է ԴԱՀԿ-ին, ապա այստեղ երկու կարևոր հարթություն կա։ Առաջինը իրակավական կարգավորումներն են, որ արգելքների վերացման ժամկետները պետք է մաքսիմալ կարճ լինեն՝ ի օգուտ քաղաքացիների, և երկրորդը, որն ավելի կարևոր է, այն է, որ իրավական կարգավորումը մի բան է, դրա գործադրումը՝ մեկ այլ բան։ Այս իշխանությունները պետական համակարգը հետևողականորեն կազմաքանդում են՝ ներառելով հանրային կյանքի բոլոր ոլորտները։ Այս իրավիճակում, եթե ունենաս աշխարհի լավագույն օրենսդրությունը, դու չես կարողանա ունենալ բավարար արդյունք։ Քանի որ, ինչպես արդեն նշեցի, օրենքը մի բան է, իսկ դրա կատարումը և կատարման նկատմամբ վերահսկողությունն ու պատասխանատվությունը՝ բոլորովին այլ բան»։

Մելինե Պետրոսյան