Դիտարկմանը` արդեն ուրվագծվել է հստակ պատկեր` կա երկու բևեռ. ՀՀԿ-ն քննադատում է Փաշինյանի ուժին, Փաշինյանն էլ դաժանաբար խոսում է ՀՀԿ-ի անցյալի, ներկայի և անգամ` ապագայի մասին` նրանց ժամանակ առ ժամանակ ուղարկելով «քաղաքական և պատմության աղբանոց», և հարցին` դա լա՞վ է, թե՞ վատ, Դաշնակցությունը չի՞ ստվերվում, Սեյրանյանը պատասխանել է. «Եթե քաղաքական մրցակցությունը, կոպիտ ասած, սևի ու սպիտակի միջև է, մենք ունենում ենք քաղաքական դալտոնիզմի մի իրավիճակ, երբ այլ գույներ, քաղաքական երանգներ և մոտեցումներ ստվերվում են: Բայց թույլ տվեք գնահատել սևի ու սպիտակի մրցակցությունը կամ տեսակետների բախումը: Դրանք որևէ առնչություն չունեն ո’չ այսօրվա իրողությունների հետ, ո’չ էլ խորհրդարանական ընտրությունների հաջորդ օրվա իրողությունների հետ: Այսինքն` բանավեճը գնում է մի քանի ամիս առաջ տեղի ունեցած երևույթների մասին: Սևի ու սպիտակի այսօրվա բանավեճը, 6-7 ամիս առաջ տեղի ունեցած բանավեճը, եթե կարելի է ասել, անընդհատ update (թարմացնելով) անելով, նորից նույն թեմաներին վերադառնալն է»:

Դիտարկմանը, որ այդ երևույթն ավելի շատ քաղաքական փոխադարձ վիրավորանք չէ՞, քան բանավեճ, Սեյրանյանը պատասխանել է. «Ես արդեն սկսում եմ մտածել, որ սա արվում է հատուկ, որովհետև շատ ավելի հեշտ է դիմացինին խփել, հարվածել, վարկաբեկել: Ի դեպ, ես բոլոր կողմերին նկատի ունեմ, ոչ թե միայն մեկ: Որովհետև այդ ժամանակ այնքան էլ պարտադիր չէ` գաղափարներ կամ ծրագրեր ասես, լուծումներ առաջարկես: Երբ քաղաքական մրցակցությունը ոչ թե ինչ-որ խնդիրներ լուծելու ուղիներին է վերաբերում, այլ մեկն ասում է` ես լավն եմ, դու` վատը, այն մեկը` չէ, ես եմ լավ, դու ես վատ, այստեղ արդեն ով ծրագիր ու գաղափար է առաջարկում, ստացվում է, որ մի տեսակ խաղից դուրս իրավիճակում է»:

ՀՅԴ Բյուրոյի անդամի խոսքով` Դաշնակցության համար այս վիճակը ցանկալի չէ, որովհետև իրենք հնարավորություն չենք ունենում ավելի շատ կենտրոնանալու առաջարկների ու տեսակետների վրա: «Բայց մի քանի քվե ավելի ստանալու սիրույն մենք երբևէ չենք խառնվի նման բանավեճի և նման խոսակցության»,- շեշտել է նա:

Իսկ այդ դեպքում ինչո՞ւ է ՀՅԴ-ն մասնակցում ընտրություններին, Սեյրանյանը պատասխանել է. «Մենք մասնակցում ենք, որպեսզի մեր տեսակետներն ու մոտեցումները ներկայացնենք: Թող հասարակությունն ինքը` իր ազատ կամքի արտահայտմամբ, իր որոշումը ներկայացնի բոլոր քաղաքական ուժերի դիրքորոշումների հետ կապված: Եթե մարդիկ ուզում են որոշում կայացել անցյալի հիմնախնդիրների հետ կապված, նրանց կամքն է: Մենք նրանց առաջարկում ենք ապագայի օրակարգեր: Տեսեք` եթե խորհրդարանական ընտրությունները դիտարկում են որպես միջոցառում, որը միտված է ընդամենը իշխանության ձևավորմանը, սա մի տրամաբանություն է: Բայց համաձայնեք, որ ընտրությունների հաջորդ օրը, Հայաստանի ու հայության համար ներքին, թե արտաքին մարտահրավերներ չեն փոխվելու: Ադրբեջանը չի ասելու` քանի որ Հայաստանում խորհրդարանական ընտրությունները ավարտվեցին, և ենթադրենք X քաղաքական ուժը ստացավ ձայների ճնշող մեծամասնություն, դե լավ, եկեք Ղարաբաղի հարցին ուրիշ ձև վերաբերվենք: Մեր հարևանները տարածաշրջանից չեն գնալու: Այն բոլոր հիմնախնդիրները, որոնք մենք ունենք` տնտեսական, սոցիալական, մշակութային, ազգային, արժեհամակարգային, մնալու են, չէ՞: Հիմա` եթե քաղաքական ուժերը համարում են, որ դրանց մասին պետք չէ խոսել, այլ խոսքն իշխանությունն ամեն գնով վերցնելու մասին է, ես ասեմ ձեզ` ով էլ հաղթի, դա լինելու է պյուրոսյան հաղթանակ»:

Քաղաքական ուժը միայն խորհրդարանով չէ, որ անելիք ունի Հայաստանում». ասել է Սպարտակ Սեյրանյանը` պատասխանելով «ՀՅԴ-ին անհանգստացնո՞ւմ է` անցնելու է խորհրդարան, թե` ոչ» հարցին:

Նա շեշտել է, որ եթե քաղաքական ուժն անելիք ունի քաղաքական դաշտում, բայց խորհրդարանում չէ, չի նշանակում` նա անելիք չունի: «Այդ նույն տրամաբանությամբ` այն բոլոր քաղաքական ուժերը, որոնք դեռ այսօր խորհրդարանում չէին, չգիտեմ` վաղը կլինեն, թե` ոչ, դեռևս չի նշանակում, որ խորհրդարանական ընտրություններից հետո պիտի դադարեն քաղաքականությամբ զբաղվել»,- ասել է Սեյրանյանը:

Դիտարկմանը, որ որևիցե նախաձեռնություն անելու մոտիվացիա չկա, դաշնակցական թեկնածուն պատասխանել է. «Այ սա է խնդիրը: Եթե միակ մոտիվացիան խորհրդարանում տեղեր ունենալն է, ապա տվյալ քաղաքական ուժը դեռևս չի հասկացել` ինչ է քաղաքականությունը»:

Հաղորդավարի դիտարկմանը, որ այդ իրավիճակը քաղաքական համակարգի արդյունքն է, ինչի համար պատասխանատվություն է կրում նաև Դաշնակցությունը` մի քանի անգամ հայտնվելով խորհրդարանում, Սեյրանյանը պատասխանել է. «Եթե ժողովրդի ճնշող մեծամասնությունը 90-ական թվականներին իր քվեն տվեց ՀՀՇ-ին, հետո` մի քանի տարի անց, այդ մարդկանց անիծելով ճանապարհեց, Դաշնակցության մեղավորությունը ո՞րն էր: Հաջորդը` եթե ժողովուրդը, իր ամեն ինչով հանդերձ, իր քվեն տվեց Ռոբերտ Քոչարյանին կամ Սերժ Սարգսյանին, Դաշնակցության մեղավորությունը ո՞րն է: Ամենատարօրինակը գիտե՞ք, թե որն է: Որ մարդիկ, որոնք բոլոր ընտրությունների ժամանակ ոչ թե գաղափար են ընտրել, այլ լոզունգներ, մարդիկ, որոնք բոլոր ընտրությունների ժամանակ տուրք են տվել զանազան ճնշումների, հորդորների, ինչո՞ւ չէ` նաև մուրաբայի բանկաներով կամ գումարի դիմաց են ընտրություն կատարել, այդ մարդիկ այսօր, չգիտես` ինչու, մեղադրում են ինձ: Եղբա’յր, ես վերջին 30 տարվա ընթացքում ո’չ Լևոն Տեր-Պետրոսյան եմ ընտրել, ո’չ էլ Սերժ Սարգսյան եմ ընտրել: Ինձ ինչո՞ւ եք մեղադրում: Ես` որպես քաղաքական ուժի ներկայացուցիչ, որպես, ձեր ասած, դերակատարություն ունեցող ուժի ներկայացուցիչ, հարգում եմ իմ ժողովրդի կատարած ընտրությունը: Ժողովուրդն իր քվեով ձևավորում է իշխանություն, ես այդ իշխանության հետ Հայաստանի ու հայության շահերից բխող խնդիրների լուծման առումով համագործակցելու եզրեր ունեմ: Ես չեմ կարող ասել` ժողովո’ւրդ, քանի որ դու ինձ հինգ տոկոս ես տվել կամ տասը տոկոս ես տվել, ես քեզանից նեղանում եմ, կգնամ տուն ու ոչ մի գործ չեմ անի: Չէ, ինձ հինգ տոկոսով են վստահել, ես, միևնույն է, իմ աշխատանքն անելու եմ»:

Մեկնաբանի այն միջամտությանը, թե, այնուամենայնիվ, դրական տեղաշարժի առումով ոչ մի արդյունք չի գրանցվել, Սպարտակ Սեյրանյանը պատասխանել է. «Մենք արել ենք այնքան, ինչքան հնարավորություն ու քվե է տվել մեր ժողովուրդը: Եթե իմ ժողովուրդը ինձ տվել է ԱԺ-ում 5 կամ 7 հոգանոց խմբակցություն ունենալու հնարավորություն, կներեք, որ 7 հոգով չեմ կարողացել ազդել 131 հոգու որոշման վրա: Ինչքան կարողացել եմ, այդքանով ազդել եմ, թող մեկ ուրիշը 7 հոգով կարողանար ազդել այնքան, որքան Դաշնակցությունն է կարողացել ազդել»:

Եթե անգամ խորհրդարանում չես հայտնվել, դու` որպես արտախորհրդարանական քաղաքական ուժ, հնարավորություն ունես նպաստելու երկրի ու պետության առջև կանգնած հիմնախնդիրների լուծմանը` քո գաղափարներով, կադրյաին ներուժով, առաջարկներով, իշխանության գործողությունները քննադատելով, լավին` լավ, վատին` վատ ասելով. ասել է Սպարտակ Սեյրանյանը:

Նրա խոսքով` ժողովրդի մոտ ձևավորվել է մտածելակերպ` անկախ նրանից, ով է գործող իշխանությանը` լինի Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, Սերժ Սարգսյանը, թե` Նիկոլ Փաշինյանը, եթե ընդդիմություն ես, ապա առավոտից իրիկուն պետք է միայն հայհոյես:

«Դա միայն քաղաքական համակարգի բացերից չէ: Քաղաքական համակարգի բոլոր խնդիրները գալիս են այն հասարակությունից, որի մեջ այդ քաղաքական համակարգը կա: Ի վերջո, մենք ունենք ժողովուրդ, հասարակություն: Եթե հասարակությունը չի տալիս ընդդիմությանը այնքան քվե, որ ընդդիմությունը կարողանա հակակշռել, ձևավորում է մի իշխանություն, որը հակակշիռ չունի: Ես էլ հարց եմ տալիս` այսինքն` հասարակությունը միշտ գիտակից է եղել, հասարակությունը միշտ քաղաքական պատասխանատվությամբ է վերաբերվել ընտրություններին, բայց չգիտես, թե որտեղից, ինչ-որ քաղաքական ուժեր ու գործիչներ «դեսանտ» են իջել Հայաստան, ինչ-որ վատ բաներ արել, հետո փախել, գնացել են, հա՞: Գիտե՞ք դա ինչի է նման, գուցե օրինակն այնքան էլ կոռեկտ չհնչի, բայց մոտավորապես նույն տրամաբանությունն է: Հիշում եք` մի ժամանակ բոլորն ասում էին` այս ինչ բան է, հեռուստատեսությամբ այլանդակ սերիալներ են ցույց տալիս և այլն, ու ինձ մոտ այն տպավորությունը կարող էր առաջանալ, որ մեր ժողովուրդն ամբողջ օրը երազում է Կոմիտաս լսել, Փարաջանովի ֆիլմերը նայել, բայց հենց գալիս է երեկոն, մոտավորապես երկու միլիոն մարդ չգիտես, թե որտեղից գալիս, մտնում է Հայաստան, այդ հնդկական ֆիլմերն են նայում, սերիալներն են նայում, հետո` փախչում են Հայաստանից, խեղճ հասարակությունն էլ ընկել է կրակը այդ երկու միլիոնի պատճառով: Բայց այդ հասարակությունն է, չէ՞, նայում այդ ֆիլմերը: Այդ հասարակությունն է, չէ՞, իր պատվերով ձևավորում այն»,- նշել է ՀՅԴ Բյուրոյի անդամը:

Հաղորդավարի այն դիտարկմանը, որ ինչ մատուցեն, ժողովուրդը դա էլ կնայի, եթե մատուցում են լավ երաժտություն, լավն են լսում, վատ` վատը, Սեյրանյանը հակադարձել է. «Ո՛չ, չկա այդպիսի բան: Դուք հիմա ինձ ուզում եք համոզել, որ մեր հասարակության մեջ Արամ Ասատրյան լսողների թիվն ավելի քիչ է, քան Արամ Խաչատրյան լսողներինը: Մատուցում ենք Արամ Խաչատրյան, ինչո՞ւ չեն լսում»:

Հաղորդավարի խոսքով` երկրում դասական երաժշտություն լսվում է, երբ մարդ է մահանում: «Օրինակ` Շառլ Ազնավուրի երգերը հնչում էին 3 օր շարունակ: Մարդ չգիտեր` ապրում է Հայաստանում, թե՞ Ժնևում»,- նշել է նա: Ի պատասխան` Սեյրանյանն ասել է. «Ես ուրիշ օրինակ եմ ուզում բերել: Երևանի կենտրոնում կա ֆիլհարմոնիայի մեծ դահլիճ, և կա օպերայի թատրոն: Ամեն օր ներկայացում է լինում, օպերայի թատրոնի ներկայացումների հանդիսատեսների 90 տոկոսը բեմից ելույթ ունեցողների մտերիմներն են, հարազատներն են, կամ եթե ելույթ ունեցողները դասախոսներ են, նրանց ուսանողներն են: Ինչ-որ մեկն արգե՞լք է դրել, որ մտնեն ներս, նայեն: Հասարակության ճնշող մեծամասնությունն այսօր Արմենչիկ է լսում, ռաբիս է լսում: Դրա համար էլ նրանց համար որևէ անբնական բան տեղի չի ունենում, երբ ռաբիս երգիչը դառնում է վաստակավոր արտիստ»:

Նրա խոսքով` քաղաքական էլիտայում էլ կան դասական երաժշտություն լսողներ, շարականներ լսողներ, ազգային երաժշտություն լսողներ: «Մշակույթ, կրթություն, ազգային դաստիարակություն հիմնախնդիրները դիպլոմի քանակներով չեն չափվում, ոչ էլ բուհերի քանակներով են չափվում, այլ մեր նման երկրներն ունեն մեկ խնդիր, նրանց կրթական և մշակութային քաղաքականությունն ունի մեկ նպատակ` մարդկային կապիտալի որակի բարձրացում: Առաջին հայացքից կարող է գեղեցիկ չհնչեց, բայց պարզաբանեմ: Եթե քո մարդկային կապիտալի ընդհանուր քաղաքակրթական, կրթական մակարդակը բարձր չէ, դու անպայմանորեն ունենալու ես այնպիսի քաղաքական համակարգ ինչպիսին հիմա կա: Մեկ այլ օրինակ էլ բերեմ: Հիշո՞ւմ եք` 80-ականների վերջին, 90-ականների սկզբին միշտ ասում էին` Հայաստանը փոքր ռազմական հնարավորություններով, զենքի ավելի փոքր քանակ ունեցող երկիր է, քան Ադրբեջանը, բայց մենք հաղթեցինք այդ պատերազմում: Շատ լուրջ մարդիկ հետազոտություններ են արել, և իմ խորին համոզմամբ` գիտե՞ք որն էր պատճառը` միջին վիճակագրական հայ զինվորի կրթվածության և կուլտուրայի մակարդակը շատ ավելի բարձր էր, քան միջին վիճակագրական ադրբեջանցի զինվորինը: Սա ոչ թե մեզ պետք է ուրախացնի, այլ հուշի, որ կրթական, մշակութային քաղաքականության նպատակը կարող է լինել մեկը` ունենալ կիրթ հասարակություն, մշակույթ գնահատող հասարակություն, ոչ թե դիպլոմավոր հասարակություն»,- շեշտել է Սեյրանյանը:

Հաղորդավարի այն դիտարկմանը, որ երկար տարիներ ՀՅԴ-ն տնօրինել է կրթության և գիտության նախարարությունը, այդ դեպքում ինչո՞ւ չեն ունեցել այդպիսի քաղաքականություն, Սեյրանյանն արձագանքել է. «Դուք լավ չեք հետևել: Նախ` ես գումարում եմ չորս անգամ Լևոն Մկրտչյանի նախարար եղած ժամանակներն ու 10 ամիս էլ իմ նախարար եղած ժամանակները, դրանք մոտավորապես երեք անգամ ավելի քիչ են, քան հանրապետական նախարարի պաշտոնավարման ժամանակը: Ես մեր մասով խոսեմ: Մեր ժամանակ հիմք դրվեց երեք կարևորագույն առանձնահատկությունների: Առաջին` հանրակրթական և բուհական համակարգի մեջ շատ լուրջ շեշտադրում կատարվեց հայագիտության հետ կապված, դա վերաբերում էր դասագրքերի բովանդակությանը, ազգային շեշտադրումներին, դա վերաբերում էր հայագիտությունը որպես ներառական գիտություն դիտարկելուն»:

Ընդհատելով Սեյրանյանին` հաղորդավարը հարցրել է. «Դա ի՞նչ է նշանակում: Ես կարդում եմ` Վարդան Մամիկոնյանը հերոս է, Վասակ Սյունին` դավաճան, ի՞նչն եք շեշտադրել»:

Սեյրանյանը բացատրել է, որ մի բան է, որ դասագրքերում գրում ես` Վարդան Մամիկոնյանը հերոս է, մի ուրիշ բան է, երբ քո հասարակության դաստիարակությունը տանում ես այն տրամաբանությամբ, որ նրա համար հերոս է դառնում Վարդան Մամիկոնյանը, Հայրենիքի համար զոհված մարդը, ոչ թե օլիգարխը, ոչ թե թիկնապահով ման եկող պաշտոնյան, ոչ թե մի մարդ, որը միլիարդատեր է: «Այսինքն` դու հասարակության մեջ պետք է շեշտադրում անես: Եթե դուք ուզում եք հասարակության մեջ գնահատվի բարձր արվեստն ու մշակույթը, այն պետք է սկսես դպրոցից, պետք է սկսես ընտանեկան դաստիարակության տրամաբանությունից: Մի հետաքրքիր բան է առաջանում` կրթական բոլոր ծրագրերը միտված են գիտելիք տալուն, բայց մարդու դաստիարակության և արժեհամակարգի մասին չենք խոսում: Գուցեև մոդայիկ և համահունչ չհնչի, բայց ինձ շատ ավելի հուզում է ֆիզիկոսի, տնտեսագետի, աշխարհագրագետի, քիմիկոսի ազգային մտածելակերպն ու արժեհամակարգը, քան նրա գիտելիքների աստիճանը: Բացատրեմ` ինչու: Եթե դու ազգային արժեհամակարգ չունես, եթե այս երկիրը քեզ համար ընդամենը բնակվելու վայր է և տարածք, քո տնտեսական մոտեցումները, տնտեսական քաղաքականությունը, գիտական ձեռքբերումները միտված են լրիվ այլ ուղղության»,- նշել է ՀՅԴ Բյուրոյի անդամը:

«Բայց վա՞տ է, երբ մարդը չունի ազգային արժեհամակարգ, բայց լավ ֆիզիկոս է»,- հարցրել է հաղորդավարը:

«Եթե մարդն ազգային մտածելակերպ չունի, բայց լավ ֆիզիկոս է, նա թքած կունենա Հայաստանի վրա»,- պատասխանել է Սեյրանյանը:

Այնուամենայնիվ, հաղորդավարը նշել է, որ այդ մարդուն, որպես լավ ֆիզիկոսի, Եվրոպան կառնի, կտանի:

«Ես էլ դա եմ ասում` կտանեն, կամ էլ ինքը կգնա: Քիչ կա՞ն փայլուն գիտնականներ, որոնք թողել, գնացել են Հայաստանից: Լինի ֆիզիկոս, աշխարհագրագետ, թե` տնտեսագետ, պետք է ունենա ազգային արժեհամակարգ, որովհետև եթե ազգային արժեհամակարգ չունեցավ, Նոբելյան մրցանակակիր, դափնեկիր ֆիզիկոս էլ կդառնա, այս երկրի համար ոչինչ չի անի, որովհետև ինքն այս երկրի հետ կապ չունի, որովհետև կմտածի` հազիվ հնարավորություն ունեմ բարձր աշխատավարձի և այլն, կգնա: Այդ ժամանակ ես նրան չեմ մեղադրելու, ես մեղադրելու եմ օրվա իշխանությանը, որը չի ստեղծի այնպիսի պայմաններ, որպեսզի քո ազգային մտավորականությունը մնա Հայաստանում, ստեղծագործի: Ես գնահատում եմ թե’ բալետի պարողին, թե’ ֆուտբոլիստին, թե’ ֆիզիկոսին, թե’ քիմիկոսին, բայց ես ազգային պետություն եմ, իմ ամբողջ քաղաքականությունը պետք է միտված լինի նրան, որ փայլուն մասնագետները, փայլուն արվեստագետները, փայլուն գիտնականները, լինելով մշակույթի և սպորտի փայլուն ներկայացուցիչներ, օգուտ տան այս ժողովրդին, որպեսզի մնան այստեղ և ձևավորեն այն մշակույթային, քաղաքական , գիտական էլիտան, որը կկատարի այդ խնդիրները: Ամենահեշտ տարբերակն է, երբ թողնում, գնում ես, դու չես կարողանալու ազդել քաղաքական վիճակի վրա: Անկախ նրանից` մարդը քաղաքականությամբ է զբաղվում, լրատվությամբ է զբաղվում, թե ֆիզիկայի ֆունդամենտալ հետազոտություններով է զբաղվում, ի վերջո, գալիս, հանգում է արժեհամակարգին»,- նշել է Սեյրանյանը:

yerkir.am