– Չեմ կարծում, որ միջնորդները կողքից նայողի դերակատարություն կունենան: Ամեն երկիր ունի իր շահը: Մոտ ժամանակներս Մնացականյան-Մամեդյարով հանդիպում կլինի, կքննարկվի Փաշինյան-Ալիև հանդիպում կազմակերպելու հարցը: Այնպես որ չեմ կարծում, որ միջնորդները անտարբեր կլինեն:

– Գուցե Հայաստանն ու Ադրբեջանը չե՞ն զգում ԵԱՀԿ ՄԽ կարիքը:

– Վատ չի լինի, որ երկու երկրները բանակցեն միմյանց հետ, Արցախը ներգրավվի բանակցություններում: Բայց մոտեցումներն այնքան հեռու են իրարից, որ դժվար թե հնարավոր լինի համաձայնության հասնել: Դա երկար պրոցես է, և միջնորդները տեսակետները մոտեցնելու առաքելություն ունեն:

– Պարո՛ն Բալայան, շատերը չէին հավատում, որ հնարավոր կլինի համաձայնել սահմանին խաղաղություն հաստատելու հարցում, բայց ինչպես տեսնում ենք, երկար ժամանակ է՝ կրակոցներ չկան: Գուցե այդ հարցո՞ւմ էլ հնարավոր լինի համաձայնել:

– Ամեն ինչ հնարավոր է, բայց դա այն հարցը չէ, որ մեկը նստի ու որոշի, որ այսպես կլինի: Սա համայն հայությանը հուզող հարց է: Սա համայն հայության հաղթանակն էր, ու չեմ կարծում, որ առանց համաժողովրդական համաձայնության հարցը կլուծվի: Չեմ կարծում նաև, որ համայն հայությունը համաձայնի զիջումներին: Բանակցող կողմերը չեն կարող հաշվի չառնել, որ գոյություն ունի Արցախ՝ իր լեգիտիմ իշխանությամբ ու պետական կառույցներով:

– Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարում է, որ Արցախի ժողովուրդն իրեն ձայն չի տվել, չի ընտրել, ինքը չի ներկայացնում արցախցիներին, ուստի չի կարող բանակցել Ղարաբաղի փոխարեն: Եթե հնարավոր չլինի Արցախը վերադարձնել բանակցային սեղան, արցախցիները կտա՞ն վստահության քվե Նիկոլ Փաշինյանին՝ բանակցելու ԼՂ փոխարեն՝ հաշվի առնելով, որ ինքն արցախցի չէ՝ ի տարբերություն նախորդ երկու նախագահների:

– Նախ և առաջ, չեմ կարծում, որ ծագումը էական նշանակություն ունի: Կարևոր չէ՝ արցախցի է, թե ոչ, որովհետև, իմ համոզմամբ, Հայաստանում չի լինի մի քաղաքական գործիչ, ղեկավար, որը ժողովրդի շահերին հակառակ որոշում կկայացնի: Հայաստանն ու Արցախը եղբայրներ են, մենք վստահել ենք, բայց դա չի նշանակում, որ մենք հրաժարվել ենք բանակցություններին մասնակցելու որոշումից: Արցախը անպայման պետք է բանակցի, չէ՞ որ հակամարտությունը ծնվել է Ղարաբաղի ու Ադրբեջանի փոխարեն, ԼՂԻՄ-ն ունեցել է որոշակի իրավասություններ: Բնականաբար, արցախյան կողմը՝ որպես հակամարտող կողմ, պետք է մասնակցի բանակցություններին, առավել ևս, որ զինադադարի կնքման համաձայնագրի տակ իր ստորագրությունը դրել է Ղարաբաղը: Կան փաստեր ու իրողություններ, որոնք պետք է հաշվի առնել: Վերջնական խոսքը պետք է լինի Արցախինը:

– Կարծիքներ կան, որ քանի դեռ Հայաստանն ու Ադրբեջանը չեն բանակցում այնպիսի հարցերի շուրջ, որոնք անմիջականորեն վերաբերում են Արցախին, չկա Արցախի դիրքորոշման կարիքը, Ղարաբաղը չի վերադառնա բանակցային սեղան:

– Տարիներ շարունակ բարձր մակարդակով հանդիպումներ են եղել, ինչի՞ մասին են խոսել: Խոսել են, չէ՞, տարածքների մասին, կարգավիճակի մասին: Այնպես չէ, որ Ղարաբաղին վերաբերող հարցեր չեն քննարկվել, քննարկվել են: Ժամերով հանդիպում են, խոսում են, մի բանի մասին խոսում են, չէ՞:

– Այն ժամանակ հստակ պահանջ չէր դրվում, որ Արցախը պետք է վերադառնա բանակցային սեղան:

– Արցախի իշխանությունները պարբերաբար շեշտել են, որ Արցախը պետք է վերադառնա բանակցային սեղան: Գուցե հաճախակի չի ասվել, ինչպես հիմա, բայց խոսակցությունը կար, այնպես չէ, որ Հայաստանի նախկին ղեկավարությունը չէր ուզում, որ մենք մասնակցենք: Հակամարտությունն ավելի է խճճվում: Չեմ կարծում, որ դրանից Ադրբեջանը բան կշահի: Մենք հաստատվում ենք մեր հողի վրա ու կպահենք մեր պետականությունն ու անկախությունը:

Հեղինակ Տիգրանուհի Մարտիրոսյան