«Եթէ 20-րդ դարը մարդ անհատ մը ըլլար, եւ դուք հանդիպէիք անոր, ես վստահ եմ, որ այդ մարդուն երեսին պիտի տեսնէիք մէկուկէս միլիոն դաջուածք: Այս դարու երեսին պիտի տեսնէիք մէկուկէս միլիոն անառարկելի տուեալներ, որոնք կը փաստեն, թէ անիկա վկայ դարձած է հայ ազգի ամբողջական բնաջնջման փորձին», ըսաւ Նշան Տէր Յարութիւնեան:

Նշան Տէր Յարութիւնեան հարց տուաւ, թէ ինչո՞ւ իւրաքանչիւր տարուան ապրիլ 24-ին հայութիւնը կը նշէ Հայոց ցեղասպանութեան մէկուկէս միլիոն նահատակներուն յիշատակը, եւ պատասխանելով ըսաւ, թէ այս տարի ապրիլ 24-ը կը զուգադիպի Զատկուան տօներուն: Քրիստոնեաները ամբողջ աշխարհի մէջ այս ժամանակաշրջանին հաղորդակից կը դառնան Քրիստոսի չարչարանքներուն, խաչին վրայ մահուան եւ յարութեան սուրբ խորհուրդներուն: 2000 տարիէ ի վեր աշխարհի մէջ ապրող հայերը կը յիշեն Աւագ շաբթուան իրադարձութիւնները, որովհետեւ անոնք կը ներկայանան իբրեւ գոյութենական հարցեր: Իսկ հայութեան համար ալ ապրիլ 24-ի յիշատակումը դարձեալ գոյութենական հարց է, որովհետեւ ցոյց կու տայ, որ անոնք յաղթած են մահուան եւ գոյութիւն ունին: Նշան Տէր Յարութիւնեան իր խօսքը աւարտեց Հայաստանի եւ Լիբանանի նկատմամբ իւրաքանչիւր լիբանանահայու սէրը արտայայտեց` Եղիշէ Չարենցի «Ես իմ անուշ Հայաստանի» եւ Ֆէյրուզի երգերէն մէկուն տուները մէջբերելով:

Այնուհետեւ ցուցադրուեցաւ Հայոց ցեղասպանութեան մասին տեսանիւթ մը:

Ռամկավար ազատական կուսակցութեան անունով խօսք առաւ Սեւակ Յակոբեան, որ, անդրադառնալով ոգեկոչական ձեռնարկի ընդհանուր խորագիրին, ըսաւ, թէ զարմանալի պէտք չէ թուի, որ ամէն տարի Մաարապը կը համախմբէ հայութեան ներկայացուցիչները` միասնաբար ոգեկոչելու համար Հայոց ցեղասպանութիւնը, արամէացի-ասորի-քաղդէացի ժողովուրդին նկատմամբ գործադրուած ջարդերը` Սէյֆոն եւ Լեռնալիբանանի սովամահութեան յիշատակը:

Սեւակ Յակոբեան նշեց, որ եթէ պատմական ակնարկ մը նետենք անցեալին վրայ, պիտի նկատենք, որ թուրքերը Ցեղասպանութիւնը չգործադրեցին կրօնական պատճառներով, որովհետեւ Թուրքիոյ ցեղասպանական քաղաքականութիւնը ընդգրկեց նաեւ այլ ազգային հաւաքականութիւններ եւ կապ չունէր անոնց քրիստոնեայ ըլլալուն հետ: Պէյրութի մէջ բարձրացուած կախաղանները խտրութիւն չդրին քրիստոնեայի եւ իսլամի միջեւ, իսկ թուրքերը իրենց ցեղասպանական արարքները ծառայեցուցին իրենց համաթուրանական ծրագիրի իրագործման: Ծրագիր մը, որ այսօր ալ կը սպառնայ շրջանի քրիստոնեաներու եւ մասնաւորաբար Հայաստանի գոյութեան: Սեւակ Յակոբեան ամառնային զբօսաշրջական եղանակի սեմին քաջալերեց լիբանանցի համաքաղաքացիները, որ Թուրքիա այցելելու փոխարէն այցելեն Հայաստանի կրօնական-զբօսաշրջական վայրերը, իսկ Արցախէն զբօսաշրջիկներ գան եւ այցելեն, օրինակ` Պշարրէի Ժըպրան Խալիլ Ժըպրանի տուն-թանգարանը: Դիմադրութիւնը այս ձեւով ալ կ՛ըլլայ, ըսաւ Յակոբեան:

Երգչուհի Ալիս Իբրաճեան` ընկերակցութեամբ Թէքէեան մշակութային միութեան նուագախումբին, մեկնաբանեց «Ուաթանի Պիաարըֆնի» երգը:

Յաջորդ խօսք առնողը եղաւ Հզօր հանրապետութիւն համախմբումի անդամ երեսփոխան Ժան Թալուզեան, որ նշեց, թէ հայութեան վկայած արհաւիրքները իրենց մէջ կը խտացնեն բոլոր ժամանակներուն մարդկութեան դիմագրաւած արհաւիրքները: Ան ընդգծեց, որ միաժամանակ լալիք ու խնդալիք է այն իրողութիւնը, որ յանցագործութիւնը արդէն ապացուցուած է, սակայն մինչեւ հիմա յանցագործը կ՛ուրանայ իր ոճիրը: Թալուզեան անդրադարձաւ նաեւ Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման համար ի գործ դրուած աշխատանքներուն:

Լայալ Նեհմէ` դաշնակի ընկերակցութեամբ Արէն Տօնէրեանի, ասորերէնով կատարեց «Ողջո՛յն քեզ, Մարիա՛մ» (Շլոմլեխ Մարիամ) եւ արաբերէնով «Ումեն» աղօթքները:

Սոցիալ դեմոկրատ հնչակեան կուսակցութեան անունով խօսք առաւ նախկին երեսփոխան Սեպուհ Գալփաքեան, որ նշեց, թէ այսօրուան իր ելոյթին համար շատ փորձած է նոր ըսելիք գտնել, բայց ակամայ նկատած է, թէ պահանջը ունի կրկնելու Հայ արդար դատին կարգախօսները, որոնք իրմէ առաջ արձակուած են, իրմէ վերջն ալ պիտի արձակուին իւրաքանչիւր հայ երիտասարդի եւ երիտասարդուհիի կողմէ, որովհետեւ չի մեռնիր այն իրաւունքը, որուն ետին պահանջատէրներ կան, եւ այս պարագային պահանջատէրը ամբողջ ազգ մըն է, որ մէկուկէս միլիոն նահատակ տուաւ վասն հայրենիքի եւ վասն հաւատոյ:

Սեպուհ Գալփաքեան Հայոց ցեղասպանութեան 104-ամեակին առիթով միջազգային հանրութենէն պահանջեց ճանչնալ Հայոց ցեղասպանութիւնը, իսկ Թուրքիայէն պահանջեց ճանաչումին կողքին բռնախլուած իրաւունքը վերադարձնել իր իրաւատիրոջ:

Սեպուհ Գալփաքեան ընդգծեց, թէ իրենք կասկած չունին, որ Հայկական հարցին եւ շրջանի քրիստոնեայ ժողովուրդներու հարցերուն նկատմամբ Լիբանանեան ուժեր կուսակցութեան զօրակցութիւնը պարագայական բնոյթ չի կրեր: Գալփաքեան նաեւ ըսաւ, որ Հայոց ցեղասպանութեան նահատակներու յիշատակին ոգեկոչումը լացի եւ ողբի առիթ չէ, այլ առիթ է բարձրաձայն ըսելու, որ մենք այստեղ ենք եւ պիտի չմոռնանք մեր ժողովուրդին դիմագրաւած արհաւիրքները` մինչեւ իրաւունքներու վերադարձը: Այս առիթով ալ մենք չենք կրնար մեր զօրակցութիւնը չյայտնել այն ժողովուրդներուն, ըլլան անոնք եզիտիներ, քրիստոնեաներ թէ իսլամներ, որոնք վերջերս թիրախ դարձան ահաբեկչական հաւատադրժողական կազմակերպութիւններուն:

Այնուհետեւ Ալիս Իբրաճեան կատարեց «Տուն իմ հայրենի» երգը:

Յաջորդ խօսք առնողը եղաւ ընկերային հարցերու նախարար Ռիշար Գույումճեան, որ ըսաւ, թէ Լիբանանը` իբրեւ երկիր եւ ժողովուրդ, շատ բան տուած է հայութեան, բայց փոխարէնը հայութիւնը երբեք չթերացաւ լիբանանեան պետութեան նկատմամբ: Այս ծիրին մէջ Ռ. Գույումճեան Հզօր հանրապետութիւն համախմբումի իր նախարար եւ երեսփոխան գործընկերներէն պահանջեց, համագործակցութեամբ երեսփոխանական ուրիշ պլոքներու եւ ի գլխաւորաբար Հայկական երեսփոխանական պլոքին, աշխատիլ հետեւեալ օրինագիծերուն եւ նախագիծերուն վրայ.

Ա.- Ապրիլ 24-ը դարձնել պաշտօնական արձակուրդի եւ Հայոց ցեղասպանութեան եւ այլ փոքրամասնութիւններու ջարդերու նահատակներու հոգիներուն համար աղօթքի օր:

Բ.- Կրթական ծրագիրները բարեփոխել այնպէս, որ Հայոց ցեղասպանութիւնը եւ Հայ դատը մաս կազմեն Լիբանանի պատմութեան դասագիրքերուն:

Գ.- Կրթական ծրագիրները այնպէս բարեփոխել, որ հին լեզուները եւ մանաւանդ յունարէնը, ռուսերէնը, լատիներէնը, ասորերէնը եւ հայերէնը իբրեւ հիմնական նիւթեր ներառուին երկրորդական ուսման բաժինին մէջ, իսկ աշակերտը կ՛ընտրէ անոնցմէ մէկը:

Դ.- Վերաիմաստաւորել մայիս 6-ը. մենք խնդիր չունինք զայն լիբանանեան լրագրութեան նահատակներու օր նկատելու, սակայն սկզբունքով անիկա Լիբանանի Նահատակաց տօնն է, որ դէմ դրին օսմանեան բռնագրաւումին եւ պայքարեցան յանուն անկախութեան եւ ազատագրումի: Այս տօնին վերադարձնենք իր բուն իմաստը:

Ե.- Վերաիմաստաւորենք Պէյրութի Նահատակաց հրապարակը Պէյրութի եւ Լիբանանի նահատակներու պատմութեան վայել ձեւով:

Դարձեալ բեմ բարձրացաւ Լայալ Նեհմէ, որ ընկերակցութեամբ Արէն Տօնէրեանի, ասորերէնով կատարեց «Օրոմոյթօ» («Ես արամէացի եմ») երգը:

Ասորի կաթողիկէ համայնքին անունով խօսք առաւ Մար Միթիաս Շարպել Մուրատ եպիսկոպոսը, որ հարց տուաւ, թէ արդեօք իրապէ՞ս ժամանակը մոռցնել կու տայ իրաւունքը եւ այն հալածանքները, զորս քրիստոնեայ ժողովուրդները կրեցին Օսմանեան տիրապետութեան տակ: Ան ըսաւ, որ իրենք եւ պատմութիւնը չեն կրնար մոռնալ աւելի քան մէկ միլիոն նահատակի զոհուիլը:

Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան անունով խօսք առաւ զբօսաշրջութեան նախարար Աւետիս Կիտանեան: Ան ըսաւ, որ չորրորդ տարին ըլլալով կը համախմբուինք Մաարապի մէջ` ոգեկոչելու համար Հայոց ցեղասպանութիւնը: Ան փափաք յայտնեց Լիբանանեան ուժերու նախագահ Սամիր Ժահժահին, որ յառաջիկայ տարի ներկաները հայեր չըլլան, որպէսզի իրենց ըսելիքը կարենան հասցնել նաեւ ոչ հայերուն: Իր խօսքը ուղղելով ընկերային հարցերու նախարար Ռիշար Գույումճեանին` Կիտանեան ըսաւ, որ իր պահանջները աւելի համեստ են` անպայման վերաիմաստաւորել մայիս 6-ը եւ անոր վերադարձնել իր բուն նշանակութիւնը: Ան այս առումով ամբողջական գործակցութեան պատրաստակամութիւն յայտնեց: Պէտք չէ մոռնանք երբեք, որ այն անարդարութիւնը, որ բաժին ինկաւ հայերուն, անոր ենթարկուեցան նաեւ շրջանի ժողովուրդները շուրջ 400-500 տարուան տեւողութեան: Կիտանեան նշեց, որ վերջին տարիներուն մարդկութիւնը ականատես դարձաւ ՏԱՀԵՇ-ականութիւն կոչուած երեւոյթին, եւ մարդկային միտքը տակաւին չկրցաւ ըմբռնել, թէ ինչպէ՛ս մարդ կրնայ սպաննել, բռնաբարել, գերի վերցնել եւ այրել: Կիտանեան ըսաւ, որ ասիկա փոքրացուած տարբերակն է այն արհաւիրքներուն, որոնց ականատեսը դարձաւ հայ ժողովուրդը 104 տարի առաջ:

Ներկայիս կը պահանջուի, ըսաւ Աւետիս Կիտանեան, որ առաւելագոյն կարեւորութիւնը տանք այս երկրին մէջ համակեցութեան հասկացողութեան: Իբրեւ հաւաքականութիւն մը, որ ականատես դարձած է ամէնէն բիրտ հալածանքներուն, մեր իրաւունքն է կարենալ պաշտօնապէս մէկ օր ունենալ Ցեղասպանութիւնը ոգեկոչելու համար:

Լայալ Նեհմէն դարձեալ բեմ բարձրացաւ երգելու համար «Ա էսմաք ղաննայթ» երգը:

Վերջին խօսք առնողը եղաւ Լիբանանեան ուժեր կուսակցութեան նախագահ Սամիր Ժահժահ: Ան նկատել տուաւ, որ ամէն տարի այս ժամանակներուն իրենք Մաարապի մէջ ձեռնարկ կը կազմակերպեն ո՛չ միայն ոգեկոչելու համար ջարդերու յիշատակը, այլ վերանորոգելու իրենց յանձնառութիւնը Հայ դատին եւ ասորական-քաղդէական հարցին նկատմամբ, արդար դատեր, որոնք չեն մեռած եւ պիտի չմեռնին, հակառակ տասնեակ տարիներու թաւալքէն:

Սամիր Ժահժահ ընդգծեց. «Իւրաքանչիւր գիշեր իր մէջ պարփակած կ՛ըլլայ յաջորդ օրուան առաւօտը, իւրաքանչիւր նահատակութիւն իր էութեան մէջ կը կրէ իր յարութեան եւ յաղթանակին սերմերը, եւ իւրաքանչիւր գողգոթայ կը կրէ իր գարնան սերմերը: Ձեր պապերէն իւրաքանչիւր նահատակ ձեզի փոխանցեց յոյսն ու հաւատքը աւելի լուսաւոր, արդար եւ մարդկային առաւօտի մը: Ճիշդ է, որ Ցեղասպանութեան նահատակները իրենց կեանքը կորսնցուցին, սակայն շահեցան իրենց յիշատակին յաւերժութիւնը: Ճիշդ է, որ անոնք կորսնցուցին իրենց հողերն ու կալուածները, սակայն շահեցան իրենց պատիւն ու արժանապատուութիւնը»: Ան աւելցուց. «Ո՛վ պատմական Հայաստանի եւ Սէյֆոյի ջարդերու հողեր, մի՛ լաք ձեր սուրբ նահատակներուն յիշատակին, այլ ուրախացէք անոնց ապրող զաւակներով ու թոռներով, որոնք կապեցին իրենց վէրքերը, սրբեցին արցունքները, հաւաքեցին ցրուած յիշողութիւնները եւ զինուեցան լեռներ շարժող հաւատքով»:

aztagdaily.com