Սխալ Ու Ձախողութեան Դատապարտուած Ճամբու Քարտէս Մը
07 Օգոստոս 2024
ՎԱՀՐԱՄ ԷՄՄԻԵԱՆ
Ռուսիոյ արտաքին գործոց նախարարութեան տեղեկատուութեան եւ մամլոյ բաժանմունքին փոխտնօրէն Անտրէյ Նասթասին ընդգծելով, որ Ռուսիան հանդէս կու գայ Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ բոլոր վիճայարոյց հարցերու բացառապէս քաղաքական-դիւանագիտական ճամբով լուծման տեսանկիւնէն, յայտնեց, որ ատոր հասնելու համար ճամբու քարտէս կը նկատուի եռակողմ ձեւաչափի վերագործարկումը` Հայաստանի, Ռուսիոյ եւ Ազրպէյճանի ղեկավարներուն մասնակցութեամբ:
Այդ «ճամբու քարտէս»-ին` 9 նոյեմբեր 2020-ի եռակողմ համաձայնութեան վերականգնումը, սակայն, առաջին հերթին կ՛ենթադրէ երկու բան. արցախահայութեան տունդարձ եւ ռուսական ուժերու Արցախ վերադարձ:
Առաջինին պարագային, ռուս պաշտօնատարը կը նշէ, թէ որովհետեւ հայ-ազրպէյճանական տագնապը կը կրէ ձգձգուած բնոյթ, երկարամեայ դիմակայութեան պատճառով երկու կողմերէն ալ կան հազարաւոր գաղթականներ ու տեղահանուածներ, աւելցնելով. «Խօսքը միայն գաղթականներու մասին չէ, այլ նաեւ` յուշակոթողներու աւերումը թոյլ չտալու»:
Ան այդպիսով կ՛որդեգրէ հայկական կողմի արցախահայութեան տունդարձի եւ պատմամշակութային կոթողներու պաշտպանութեան վերաբերեալ օրինական պահանջին դիմաց Ազրպէյճանի բազմիցս ու բարձրագոյն մակարդակով յայտարարած պահանջը` ազրպէյճանցիներու «Արեւմտեան Ազրպէյճան» վերադարձն ու անոնց այնտեղ գտնուող պատմամշակութային կոթողներու պաշտպանութիւնը:
Ինչ կը վերաբերի երկրորդին` ռուսական ուժերու Արցախ վերադարձին, ռուսական կողմը պէտք է պատասխան տայ հետեւեալ հարցումներուն. ռուսական ուժերը առաջին հերթին ինչո՞ւ հեռացան, արցախահայութիւնը ինչո՞ւ տեղահանուեցաւ, եւ ի՞նչ են այն երաշխիքները, թէ այս անգամ նախկինէն տարբեր պիտի ըլլայ: Այլ խօսքով, Մոսկուան պէտք է գիտակցի, որ գոյութիւն ունի նախադէպ մը, անոր իբրեւ հետեւանք` աղէտ մը, եւ այդ աղէտէն բխող վարկի կորուստ ու անվստահութեան մթնոլորտ մը:
Ռուս խաղաղապահ ուժերը խաղաղութիւնը չպահպանեցին, ուստի եւ արցախահայութեան անվտանգութեան երաշխաւորի իրենց պաշտօնին մէջ եւս թերացան` արտօնելով, որ արցախահայութիւնը տեղահանուի, որուն իբրեւ անմիջական հետեւանք` ռուսական ուժերու իբրեւ անվտանգութեան երաշխաւորի վարկը մեծապէս վնասուեցաւ, եւ Արցախի մէջ անոնց ներկայութիւնը առաւել եւս իմաստազրկուեցաւ, ուստի եւ անոնք հեռացան:
Եթէ Մոսկուան այսօր իր ուժերը կ՛ուզէ Արցախ վերադարձնել, այդ ցանկութիւնը չի կրնար իրագործել ազրպէյճանական թեզերու որդեգրմամբ, այլապէս Անգարա-Պաքու-Մոսկուա յարաբերութեան դառն փորձառութեան տէր արցախահայութեան եւ ընդհանրապէս հայ ժողովուրդի մօտ իր նկատմամբ նուազագոյն վստահութիւնն իսկ չի ներշնչեր ու չի նպաստեր` իբրեւ անվտանգութեան երաշխաւորի իր վարկի վերականգման, որ նախապայման է իր առաջարկած «ճամբու քարտէս»-ի վերակենդանացման:
Եթէ եռակողմ ձեւաչափի վերագործարկումը Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ բոլոր վիճայարոյց հարցերու բացառապէս քաղաքական-դիւանագիտական ճամբով լուծման ճամբու քարտէս է, ապա Ռուսիան որդեգրած է վերստին կեանքի կոչելու սխալ ու ձախողութեան դատապարտուած ճամբու քարտէս մը:
