Նախատեսվում էր, որ մինչ 2025-ը վրացական նավահանգիստը կարող էր իրականացնել տարեկան 100 մլն տոննա ծավալի բեռնափոխադրումներ։ Նախագծի համաձայն, Անակլիա նավահանգսիտը կառուցվելու է 9 փուլերով և ավարտվելու է 2069 թվականին։ Արդյունքում, նավահանգիստը ունենալու է 20.5մ խորություն, 600 հա ազատ տնտեսական ու արդյունաբերական գոտի։ Տարբեր հաշվարկներով, ներկայում Վրաստանի նավահանգստային կարողությունները թույլ են տալիս ընդունել համաշխարհային ծովային բեռնափոխադրումների շարժի շուրջ 25%-ը։ Նախագծի երկրորդ փուլում ակնկալվում է շուրջ $266 մլն ծավալի միջոցներ ստանալ ԵՄ-ից։ Նախագիծը գնահատվում է մինչև $2.5 մլրդ։

Վրաստանի իշխանությունները նավահանգստի կառուցումը դիտարկում են մի քանի հարթությունում։ Նախ դա կարևորագույն նշանակություն ունի չինական «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» ռազմավարական նախաձեռնության շրջանակում, որը հնարավորություն կտա կապել Չինաստանը Եվրոպայի հետ։ Հիշեցնենք, որ 2017 թվականին Չինաստանի ու Վրաստանի միջև ստորագրվել է ազատ առևտրի մասին համաձայնագիր։ Երկրորդ՝ դա կթուլացնի տնտեսական, հետևաբար՝ նաև քաղաքական կախվածությունը Ռուսաստանից։

Պեկինն իր հերթին մեծ կարևորություն է տալիս տնտեսական այն նախագծերին, որոնք կարող են «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» ռազմավարական նախաձեռնության համատեքստում կամրջել Ասիան Եվրոպային։ Ընդ որում, պետք է նկատել, որ հատկապես վերջին տասնամյակում Չինաստանն առանձնահատուկ հետաքրքրություն է ցուցաբերում տարբեր տարածաշրջաններում նավահանգիստների ձեռքբերման հնարավորության հարցերին։ Այդ հետաքրքրությունն անշուշտ տարածվում է նաև վրացական Անակլիա նավահանգիստի նկատմամբ։

Հիշեցնենք, որ սևծովյան արևելյան ավազանում առաջին խորջրյա Անակլիա նավահանգստի կառուցման նպատակով 2014 թվականին հայտարարված տենդերով հետաքրքրված էր չինական ընկերություններից մեկը, որը պատրաստակամություն էր հայտնել այդ նախագծում իրականացնել մինչև $12 մլրդ ծավալի ներդրումներ։ Արդյունքում 2016 թվականին տենդերը շահեց վրացական TBS holding-ը։

Ինչպես նկատում են տարբեր փորձագետներ, նախագծի կառուցման գործում չինական ընկերության ներգրավմանը մեծապես խոչընդոտել է Միացյալ Նահանգերը։ Վաշինգտոնն իր հերթին է մեծ ուշադրությամբ հետևում է Անակլիա նավահանգստի հարցում Թբիլիսի-Պեկին համագործակցությանը։ Կարծում ենք, որ կողմերի միջև երկխոսությունը շահավետ է Միացյալ Նահանգներին այնքանով, որքանով այդ նախագծի իրականացմամբ Վրաստանը տնտեսապես, քաղաքականապես կկարողանա թուլացնել կախվածությունը Ռուսաստանից։

Անշուշտ, Չինաստանից Վրաստանի չափից ավել կախվածության հնարավորությունը որևէ կերպ չի տեղավորվում Վաշինգտոնի ծրագրերում։ Խնդիրն ակտուալացել է հատկապես վերջին շրջանում Վաշինգտոն-Պեկին տնտեսական պատերազմի բերումով։

Հայտնի է, որ Միացյալ Նահանգներն ամեն գնով փորձում է աջակցել Վրաստանի եվրաատլանտյան ինտեգրման գործընթացին։ Տարբեր փորձագիտական գնահատականներով, Վաշինգտոնը նախատեսում է Սևծովյան ավազանում ունենալ իր ռազմածովային բազան, և այդ հարցում Անակլիա նավահանգստի հետ կապված մեծ ակնկալինքեր ունի։

ԱՄՆ-ի համար հարցն ակտուալացել է նաև Ռուսաստանի կողմից Ղրիմի միակցումից հետո։ Արդյունքում Միացյալ Նահանգները ստիպված են առայժմ բավարարվել 1936թվականի Մոնտրյոյի կոնվենցիայով, որով ոչ սևծովյան պետությունների ռազմանավերը իրավասու են ծովում գտնվել ոչ ավել քան 21 օր։

Սև ծովում մշտական ներկայության համար անհրաժեշտ է գործել Թուրքիայի, Ռումինիայի ու Բուլղարիայի նավատորմի միացյալ կազմում։

Ռուսաստանն իր հերթին անհանգստացած է Աբխազիայի անմիջական հարևանության գտնվող Անակլիա նավահանգստի կառուցման նախագծի շուրջ ծավալվող զարգացումներով՝ նախևառաջ հարցի ռազմաքաղաքական, անվտանգային դիտանկյունից։ Այս առումով, Անակլիա նավահանգստի գոտում ամերիկյան ռազմածովային բազայի հնարավոր տեղակայման մասին խոսակցություններն անգամ ջղաձգություն են առաջացնում Մոսկվայի համար՝ այդ հարցում սպառնալիքներ տեսնելով իր ուղիղ շահերի ու հետաքրքրությունների համար։ Առավելևս, երբ Վրաստանը չի թաքցնում Հյուսիսատլանտյան դաշինքին իր անդամակցության մասին մտադրությունը։ Անակլիա նավահանգստի կառուցումը չի տեղավորվում Մոսկվայի մոտեցումներում նաև այն պատճառով, որ դա կարող է դառնալ խորջրյա Նովոռոսիյսկ նավահանգստի մրցակիցը։ Արդյունքում, նավահանգստի կառուցման նախագծի հետագա ճակատագրի հարցում մեխանիկորեն համընկնում են Ռուսաստանի ու Չինաստանի շահերը։

Անկախ այն բանից, թե ինչպես կհանգուցալուծվի Անակլիա նավահանգստի կառուցման հարցում միջազգային խաղացողների միջև ուժերի վերադասավորվածության գործընթացը, դա բարձրացնում է հարևան Վրաստանի տարածաշրջանային ու միջազգային կշիռը՝ ինչպես հարցի տնտեսական-տրանսպորտային, այնպես էլ անվտանգային տեսանկյուններից։

Կարեն Վերանյան

Տարածաշրջանային հարցերով փորձագետ